De Kiesregeling moet worden gewijzigd. Zo oordeelde het Constitutioneel Hof (CHof) elf maanden geleden. Ze is in strijd met het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod van artikel 8 van de Grondwet en brengt vooral het principe ‘one person, one vote’ niet tot uitdrukking. Er was en is dus werk aan de winkel voor de regering en vooral De Nationale Assemblee om de wet te wijzigen.

Tekst Armand Snijders

Beeld DNA/CDS

Hoewel iedereen zegt daarvan het belang in te zien, beperkt men zich vooral tot het maken van schijnbewegingen en het doen van krasse uitspraken. Want niet alle partijen hebben echt belang bij een evenredig stelsel, waardoor het een letterlijke race tegen de verkiezingsklok begint te worden.

De oneerlijkheid van het kiesstelsel is al decennia een doorn in het oog van de meeste kiezers. Door het gehanteerde districtensysteem heb je als partij in Coronie bijvoorbeeld zo’n achthonderd stemmen nodig voor één zetel in De Nationale Assemblee, terwijl dat er in Paramaribo elfduizend zijn. Deze vorm van positieve discriminatie werd in 1987 bewust in de wet opgenomen om de stem van de bewoners van de dun(ner)bevolkte districten ook nadrukkelijk mee te laten tellen. Maar er kwamen steeds meer bezwaren tegen dit systeem, omdat het uiteindelijk een zeer vertekend beeld geeft van de werkelijke politieke verhoudingen.

“Maatschappelijke groeperingen staan inmiddels op hun achterste benen en vrezen dat de verkiezingen van mei 2025 moeten worden uitgesteld”

Doordat bijvoorbeeld een stem ook in Marowijne en Sipaliwini veel zwaarder weegt dan in Paramaribo en Wanica, heeft Abop in 2020 met aanmerkelijk minder stemmen dan de NPS toch veel meer zetels in het parlement weten te bemachtigen. De achterban van de NPS zit van oudsher in Paramaribo en omgeving, waar Abop veel minder in de melk heeft te brokkelen. Bij een evenredig systeem zou NPS zes zetels (in plaats van de drie die ze nu heeft) hebben en Abop slechts vijf in plaats van tien (in combinatie met Pertjajah Luhur).

Op één hoop

Het CHof oordeelde op 5 augustus 2022 dan ook dat de kiesregeling op de schop moet en dat iedere uitgebrachte stem even zwaar moet tellen; of die nou in Paramaribo, Coronie of Marowijne is uitgebracht. Dus in feite zouden alle stemmen uit het hele land aan het einde van de verkiezingsdag op één hoop gegooid en eerlijk verdeeld moeten worden.

De regering haastte zich daags na de CHof-uitspraak om via de Communicatiedienst Suriname (CDS) te zeggen dat zij “alles in het werk zal stellen dat uitvoering, middels aanpassing van bestaande wetgeving en eventueel de goedkeuring van nieuwe wetgeving, tijdig wordt gerealiseerd”. En ook dat het de taak is van elke regering “om de noodzakelijke staatsrechtelijke en bestuurlijke besluiten en acties te initiëren met het doel bestaande systemen en processen te evalueren en te optimaliseren ter versterking van de democratie en rechtsstaat in Suriname. Van groot belang acht de regering ook dat de fundamentele vrijheden en rechten van de mens als een participerend individu in electorale processen gerespecteerd en verzekerd zijn”.

Studiegroep

Dat klonk hoopgevend. En president Chandrikapersad Santokhi benoemde al vóór het einde van die maand een studiegroep onder leiding van de jurist Hans Lim A Po die met voorstellen moest komen over hoe het kiessyteem het beste kan worden gewijzigd. Die kwam op 22 maart met twee voorstellen. Eén is dat alle tien districten één zetel krijgen toegewezen, waarna via de landelijke evenredigheid de 41 overige zetels worden verdeeld op basis van de behaalde stemmen. Het tweede voorstel is dat elk district twee zetels krijgt toegewezen en de 31 andere via landelijke evenredigheid op basis van de stembusgang.

Vervolgens installeerde Santokhi een technische commissie onder leiding van VHP’er Adjay Moensi, directeur van het kabinet van de president, die moest werken aan een ontwerpwet ‘Wijziging Kiesregeling’. “De bedoeling is dat we binnen de regering dit zo snel als mogelijk gaan bespreken om het wetsontwerp spoedig te sturen naar De Nationale Assemblee voor behandeling”, zo zei de president optimistisch. Maar tot nu toe zit er geen schot in de zaak.

Adviesgroep Serena Essed

Ondertussen kwam de adviesgroep Serena Essed (de advocaat die de onrechtmatigheid en onrechtvaardigheid van het kiesstelsel heeft aangezwengeld bij het CHof), bestaande uit haarzelf, Hugo Fernandes Mendes, Lothar Boksteen, Hans Breeveld, Jules Wijdenbosch en Jules Ajodhia ook met twee opties, die overigens geen van beide voldoet aan de gewenste ‘one person, one vote’-voorkeur van het CHof. Datzelfde geldt voor de voorstellen van de studiegroep-Lim-A-Po.

Binnen de regeringscoalitie zat en zit men helemaal niet op één lijn. Vooral Abop-voorzitter en vicepresident Ronnie Brunswijk was not amused met het bindende oordeel van het CHof. “Ik heb ze gezegd dat het niet goed is, het is nadelig voor de binnenlandbewoners”, zei hij daar onder meer over. Hij bedoelde in werkelijkheid dat het niet goed is voor de gele partij, omdat die in een nieuwe situatie behoorlijk zal moeten inleveren.

Grote maatschappelijke druk

Hij krijgt steun van Paul Somohardjo, voorzitter van politieke partner Pertjajah Luhur, die zal worden meegezogen in de neergang. Zoon Bronto Somohardjo, die minister van Binnenlandse Zaken is, probeerde korte tijd na de uitspraak van het CHof toch nog hoofdstembureaus ‘oude stijl’ in te stellen, maar moest dat op het laatste moment en met veel tegenzin onder grote maatschappelijke druk afblazen.

De meeste andere partijen en maatschappelijke groeperingen staan inmiddels op hun achterste benen en vrezen dat als het zo doorgaat de verkiezingen van mei 2025 moeten worden uitgesteld. Hoewel parlementsvoorzitter Marinus Bee en Bronto Somohardjo meerdere malen hebben benadrukt dat dit niet zal gebeuren, zijn veel mensen en groeperingen daar niet gerust op. Want het woord van de huidige politici, is niet veel waard.