Is het toeval dat de onlusten in Pikin Saron plaatsvonden toen de assemblee juist de ontwerpwet Collectieve Rechten voor Inheemse en Tribale Volken in behandeling nam? En heeft Grassalco niet adequaat gereageerd op de grieven van de mensen?

Tekst Kenneth Sukul
Beeld dWT Archief

De Surinaamse samenleving werd op 2 mei opgeschrikt met berichten en beelden van gewelddadigheden te Pikin Saron. Eerst werd de politie ter plaatse uitgeschakeld en brand gesticht in de politiepost. Daarna werden de chauffeurs van houttrucks, die bij de controlepost checkpoint van Stichting Bosbeheer en Bostoezicht (SBB) sliepen, gegijzeld en trucks in brand gestoken.

Vervolgens reden de daders naar Maripaston, de goudconcessie van Grassalco. Daar zouden ze arbeiders mishandeld en gegijzeld hebben. Politieagenten en militairen werden gestuurd om de rechtsorde te herstellen. Zij meldden bevrijding van de gijzelaars, twee doden aan de kant van de daders en twee gewonde politiemannen. Intussen hebben de organisaties van de inheemsen de onwettelijke handelingen van de actievoerders afgekeurd.

“Als regeringen en parlement meer dan 350.000 kilo goud voor niets aan Newmont en Iamgold (nu Zijin) geven, waarom dan niet een opbrengstdeel aan de omwoners?”

Maripaston

Maripaston in Saramacca ligt 90 kilometer van Paramaribo, dicht bij het inheemse dorp Pikin Saron. In dit gebied heeft Grassalco twee concessies: één om diamant en goud te exploiteren en één voor goudwinning. In 2017 werden genoeg goudvoorkomens bewezen. Er zou zelf sprake zijn van een ‘goudader’. Grassalco zou van plan zijn om een kleine fabriek op te zetten die goud, zonder kwik uit het erts zou scheiden. Of Grassalco de bewoners in het gebied heeft betrokken bij haar activiteiten is onbekend.

Doorgaans vraagt de overheid van de bedrijven dat zij de omwoners in dienst nemen. Op een foto, waarop arbeiders te zien zijn die door de politie en militairen bevrijd waren, staan geen arbeiders van inheemse komaf. Volgens een artikel van dWT-journalist Ivan Cairo had Grassalco op 9 april zijn arbeiders uit de concessie teruggetrokken. De reden daartoe was dat illegalen daar waren doorgedrongen en daardoor de veiligheid van de arbeiders in geding was.

Volgens hetzelfde bericht probeerde het dorpsbestuur met Grassalco te praten om ook inwoners van het gebied te betrekken bij het bedrijf. De inwoners maakten zich boos omdat mensen van buiten het gebied wel mochten werken op de goudconcessie. Op 31 maart waren door de beveiliging van Grassalco nog zestig illegalen uit de concessie verwijderd.

Werkwijze overheid

In 1981 verstrekte de overheid aan Staatsolie een concessie om olie te exploiteren en te exploreren in het district Saramacca. In 1995 startte het bedrijf activiteiten in de Wayambo Zwamp. Die diende als irrigatiebron voor de ruim 2.500 hectare rijstareaal aan de Gangaram Pandayweg. Daarbij werd er geen rekening gehouden met het leef- en woonklimaat van de omwoners. De waterhuishouding in de zwamp werd verstoord en het planten van rijst onmogelijk gemaakt.

Gesprekken en protesten van meer dan twaalf jaren leverden niets op. De boeren raakten failliet en stapten naar de rechter in 2018, en wachten nóg op een vonnis. In het jaar 2000 werd concessie verleend aan Golden Star om goud te exploiteren en te exploreren in het Rosebelgebied. Ook in het dorp te Brownsweg werd een concessie gegeven. Daarvoor waren de bewoners van hun eeuwenoude woonplaats verwijderd omdat het Professor van Blommesteinmeer (het Brokopondostuwmeer) aangelegd moest worden.

In juli 2013 werden bewoners van de omgeving Brownsweg, die vonden dat zij ook recht hadden op een menswaardig bestaan, door de politie uit de Rosebelmijn van Iamgold, verdreven. Dat leidde tot gewelddadigheden. Er werden een bus en een pick-up van het bedrijf in brand gestoken. In 2019 viel er zelf een dode toen politieagenten, ondersteund door militairen, de bewoners weer uit de mijn probeerden te verwijderen.

Ze waren weer naar de mijn gegaan en hadden machines van Iamgold in brand gestoken en arbeiders mishandeld. In 2009 werd een deel van het Natuurreservaat Brownsberg als goudconcessie uitgegeven. De minister van Natuurlijke Hulpbronnen (NH) verklaarde toen aan de media dat hij ‘per ongeluk’ de stukken had getekend, zonder ze te hebben gelezen.

Oorzaak acties

Aangenomen mag worden dat de berichten van 31 maart en 9 april ook de regering en De Nationale Assemblee hebben bereikt. Waarom hebben ze de informatie genegeerd? Heeft de vicepresident niet gereageerd op de beschuldiging, zoals die in de Ware Tijd van 9 april opgetekend staat? En heeft Grassalco niet adequaat gereageerd op de grieven van de mensen? Is het toeval dat de acties plaatsvinden wanneer de assemblee juist de ontwerpwet Collectieve Rechten voor Inheemse en Tribale Volken in behandeling neemt?

Voor 4 mei was daarvoor reeds een vergadering uitgeschreven. Op die vergadering verklaarde president Chandrikapersad Santokhi dat de regering de doden en gewonden betreurt. De actievoerders hadden een “aanval gepleegd op de rechtsstaat” en daarvoor zullen alle betrokkenen voor het gerecht gebracht worden. Oppositieleden waren het niet eens met deze uitspraken en vonden dat het falende beleid van de regering de oorzaak was. Vooral dat naar de inheemsen en het grondenrechtenbeleid.

Dat werd pertinent ontkend door de Abop-fractie, die ook op de vergadering van 8 mei volhield dat alle concessies door de regering Bouterse waren uitgegeven. Want dat bleek duidelijk uit de presentatie van minister Dinotha Vorswijk van Grondbeleid en Bosbeheer (GBB) vier dagen eerder. Vorswijk had op deze  vergadering ook verklaard dat zij in opdracht van president Santokhi slechts eerder uitgegeven concessie had verlengd.

Zowel coalitie- als oppositieleden stelden in hun verklaringen dat naast deze regering alle voorgaande regeringen medeverantwoordelijk zijn voor de acties van 2 mei. Deze werden zes dagen later echter van tafel geveegd door het NDP-lid Melvin Bouva. Hij zei boos, nadat zijn collega Edgar Sampie had herhaald dat de vorige regering de concessies had uitgegeven: “Meki mi taki now: een zoon van een belangrijke regeringsfunctionaris heeft belangen te Maripaston en de mensen zijn verdreven uit het gebied. Meki un’ taki fa a sani de!”

Regering en assemblee

Uit de woorden van Bouva blijkt dat de regering, coalitie en oppositie op 2 mei reeds wisten wat de werkelijke oorzaak was van de acties. Dan nog heeft men de samenleving willen doen geloven dat de acties het gevolg zijn van uitgifte van gronden en concessies in de woongebieden van in dit geval de inheemsen. Als regeringen en de assemblee in staat zijn geweest meer dan 350.000 kilo goud voor niets aan Newmont en Iamgold (nu Zijin) te geven, waarom zouden zij niet een deel van de goudopbrengst van Maripaston aan de omwoners ter beschikking kunnen stellen?

Daarmee zouden zij hun eigen ontwikkelingsprojecten kunnen betalen. De president had eerder verklaard dat hij rekening moest houden met de belangen van de sponsors. Hij heeft in de afgelopen drie jaren getoond dat ook bij hem, de belangen van family en friends boven op zijn agenda staan. Dat de coalitie op aangeven van haar partijen steeds voor of tegen stemt en de oppositie alles van de regering afwijst, was ook bekend. Echter is met de vertoning van 2 en 4 mei bewezen dat het leven van burgers geen cent waard is bij assembleeleden als het gaat om de belangen van hun bazen.