De titel van dit stuk komt van een Sranan spreekwoord: ‘Wan ogri kan tyari wan bun’. Met andere woorden: er kan iets goeds voortkomen uit het slechte.

Tekst Dr. R. S. Ellecom (Psy.D., Dr.P.H., HSPP)

Beeld JeniFoto/Shutterstock

Enkele weken geleden sprak ik met enkele kennissen over de sociaal-economische situatie in Suriname. Eén van hen zei toen dat er toch misschien een positief gezondheidsresultaat hieruit zou kunnen voortkomen. Natuurlijk spitste ik mijn oren om te horen wat voor gezondheidseffect deze situatie zou hebben op de bevolking.

Hij zei toen: ‘Vanwege de verhoogde prijzen in de winkel, zullen de mensen moeten budgetteren en prioriteiten stellen voor wat zij kopen om te consumeren, inclusief eten. Als ze minder gaan eten gaan ze ook minder in gewicht toenemen en degenen die meer vet en gewicht meedragen zullen dat gewicht afzetten. Deze situatie zal tot gevolg hebben gewichtsafname in de bevolking en verminderde chronische aandoeningen, zoals diabetes, hart- en vaatstoornissen en dialyse patiënten. Waarom schrijf je niet hierover?’

“De kwaliteit van gezond eten berust niet alleen bij de smaak, maar ook bij de bestanddelen die de voedselsoorten bevatten”

Ik vroeg mij af of dit onderwerp goed zou aanslaan bij de lezers. Het zou erop kunnen lijken dat ik het beleid van verarming van de bevolking door de overheid ondersteun, wat niet het geval is. En toch schuilt er een stukje waarheid in zijn argument. Ik heb erover nagedacht en heb toen besloten de stoute schoenen aan te trekken en om vanuit mijn expertise in de preventieve geneeskunde en medische voedingskunde het te wagen een zinvolle redenering te formuleren.

Oorzaak meeste chronische ziekten

Chronische ziekten zijn per definitie afwijkingen die ontstaan in de stofwisseling (fysiologie) van het lichaam naar gelang we ouder worden. Er zijn, in zoverre onderzoek heeft uitgewezen, twee oorzaken:  het onderliggende genotype (erfelijke belasting) van de persoon en zijn/haar manier van leven (levensstijl).

Aan het genotype kunnen wij niet veel doen, omdat wij niet de keuzes hadden wie onze ouders zouden zijn en onze ouders hadden ook niet de keus wie hun ouders waren enzovoorts. De enige component waar wij invloed op hebben is onze levensstijl, die bestaat uit de keuzes die wij maken van wat en hoeveel wij eten, hoeveel beweging wij hebben (actief zijn of niet) en wat voor voedselsoorten wij kiezen om te eten. De kwaliteit van gezond eten berust niet alleen bij de smaak, maar ook bij de bestanddelen (voedingswaarden) die de voedselsoorten bevatten.

Goede munt slaan uit de crisis in Suriname

Zit er een lichtpunt aan het einde van de tunnel in het argument van mijn vriend? Toen ik student was aan de Loma Linda University in Californië, Verenigde Staten bestudeerden wij in het vak epidemiologie de effecten van voeding op de fysiologie en anatomie van de rekruten van de Vietnam Oorlog. De rekruten waren tussen de achttien en twintig jaar en moesten allemaal een medische keuring ondergaan.

Bij de lijkschouwing (autopsie) van degenen die na twee jaar opname in het leger waren gesneuveld bleek dat een groot percentage van hen al in hun leeftijd tussen twintig en dertig jaar cholesterol afzetting in de grote slagaders van het lichaam hadden.

Zoals bekend leidt deze vroege afzetting langzamerhand tot atherosclerose (vernauwing van de slagaders) met als gevolg hart- en vaatstoornissen. Behalve een klein percentage van genetische afwijkingen in de productie en verwerking van cholesterol in het lichaam, heeft dit te maken met levensstijl.

Het bleek dat de meeste van de rekruten afkomstig waren uit gezinnen die de basisvoeding uit de Amerikaanse voedingsstijl (meat and potato) hanteerden. Ingewijden weten dat wij in Suriname zo langzamerhand de ‘American Style’ van fastfood (gemaksvoedsel) hebben overgenomen zo een twintig tot dertig jaar geleden.

Ik weet dat toen ik als jongvolwassene uit Suriname vertrok de aandoening van chronische ziekten op een laag pitje stond. De problemen waarmee Suriname te kampen had, waren hoofdzakelijk infectieziekten (malaria, bilharzia, tuberculose, lepra enzovoorts).

Als wij de basis doodsoorzaken per 2019 van Suriname en Amerika vergelijken komen wij tot een interessante overeenkomst.

Suriname: hartziekten, beroerte, diabetes, nier- en longziekten

Amerika: hartziekten, beroerte, diabetes, nier- en longziekten, kanker

Alhoewel de doodsoorzaken niet in exact dezelfde volgorde voorkomen, behalve hartziekten, is het toch frappant dat de overeenkomsten zo dichtbij zijn.

Chronische ziekten en levensstijl

Nu wil ik het argument van mijn vriend bespreken dat het minder beschikbaar zijn van velerlei voedingssoorten vanwege de prijs, zal resulteren in verminderde calorie inname met als gevolg minder vetopslag in het lichaam, verminderde obesitas en als gevolg minder chronische ziekten en een gezonder volk.

Uiteraard is het resultaat dat mijn vriend beschreef niet zo rechtlijnig als hij wilde doen blijken. Er zijn wel enkele principes die ik de lezers wil meegeven om minder in hoeveelheid en toch gezonder te kunnen eten. Het resultaat is dan minder calorieën innemen en daarbij inderdaad minder vet opslaan en uiteindelijk het risico voor chronische ziekten verminderen.

Dr. R. S. Ellecom is preventieve geneeskundige en medisch voedingskundig specialist én klinisch en forensisch neuropsycholoog. Tel: +597 8996441 / E-mail: ramdas1947@yahoo.com