Steeds vaker lopen gebieden in het binnenland onder water door zware regenval. De mensen die er wonen raken daardoor onder meer verstoken van werk en onderwijs en hun bezittingen worden vernietigd. Maar het ergste is dat de voedselzekerheid in veel dorpen in gedrang komt. Er zijn al gevallen gerapporteerd van dorpelingen die ondervoed raakten door de gevolgen van droogte en zware regens.

Tekst Kevin Headley

Beeld dWT archief

Ook de illegale goudsector en illegale houtkap baren de gemeenschappen zorgen, omdat gebieden worden vernietigd en ontbost. Daarnaast worden in de goudwinning chemicaliën gebruikt, zoals kwik, waardoor rivieren en kreken vervuild raken en hun water ongeschikt wordt voor menselijk gebruik.

In de tiende publicatie van Milieustatistieken staat dat in 2006 en 2008 Suriname, met name het binnenland, te kampen heeft gehad met ernstige overstromingen. Vorig jaar was er daar weer sprake van in veel gebieden, zoals Sipaliwini en Brokopondo, waarbij ongeveer 3.810 personen werden getroffen.

“Er is een klimaatbeleid op papier, maar dat moet beter uit de verf komen”

Hoewel Suriname geheel buiten de orkaanzone ligt, zijn de naweeën van de orkanen die plaatsvinden in het Caribisch Gebied te merken in de vorm van zware regenval. Tussen 2017 en 2021 zijn er landelijk meer dan dertig lokale wervelwinden of rukwinden en frequente overstromingen geweest.

Gevolgen

De binnenlandbewoners zijn sterk afhankelijk van voedsel dat zij zelf verbouwen of door jacht en visvangst krijgen. Door de klimatologische ontwikkelingen moeten zij de manier waarop zij planten en jagen voortdurend aanpassen, maar dat wordt steeds moeilijker en in sommige gevallen niet te doen. Een aantal keren hebben zij een beroep moeten doen op de overheid voor voedsel. Als er geen structurele oplossing komt, zal dit steeds vaker moeten gebeuren.

Minu Parahoe, directeur van Amazon Conservation Team Suriname (ACT Suriname), zegt in een interview met de Ware Tijd dat de binnenlandbewoners veel moeite hebben met hun voedselvoorziening, omdat zij hun kostgrond moeilijk kunnen bereiken of die onder water loopt bij zware neerslag.

De missie van haar organisatie is om in partnerschap met inheemse en marrongemeenschappen te werken aan het beschermen en behouden van de biodiversiteit, cultuur en traditionele gezondheidszorg binnen de grenzen van Suriname.

Haar werkgebied is vooral in Oost- en Zuid-Suriname. In het oostelijke deel, in Marowijne, gaat het onder meer om het inheemsendorp Galibi en de marrongemeenschap Gonini Kriki Mofo en in het (uiterste) zuiden Kwamalasamutu, Sipaliwini, Tepu, Alalapadu, Apetina, Coeroenie, Amatopo en Palumeu. Veel van deze gebieden lopen onder water bij zware regenval.

Veel gebieden in het binnenland zijn alleen te bereiken via de rivier of met het vliegtuig. Bij zware regenval treden rivieren buiten hun oevers en lopen gebieden onder water. Airstrips zijn niet veilig om er op te landen en worden daarom tijdelijk ongeschikt verklaard. Door de sterke stromingen kunnen mensen alleen met een buitenboordmotor tegen de stroming in andere plekken bereiken.

Ook andere voorzieningen, zoals scholing en werk, lopen gevaar. Een ander gevolg van klimaatverandering is dat doordat de bomen en planten weinig vrucht dragen, de dieren verder het bos in gaan om daar naar vruchten te zoeken en het jagen op ze steeds moeilijker wordt.

Volgens Parahoe loopt het honingproject in Kwamalasamutu al twee jaar vertraging op door de langere regenperiodes in 2021 en 2022. Door de korte bloeiperiodes van bloesems zal er minder nectar beschikbaar zijn voor de bijen ten behoeve van de honingproductie. Zo kon vorig jaar pas in het vierde kwartaal honing worden geoogst, terwijl dat normaal gebeurt in de kleine droge tijd.

Maar ook bij droogte zijn er problemen. “Droogte resulteert in tegenvallende oogsten, doordat de plant minder water kan onttrekken aan de bodem. Er is geen sprake van irrigatie op de kostgrondjes. Deze zaken zijn niet gewoon op te lossen door elders te planten, omdat de afstand naar een geschikte locatie vrij variabel is en gewas-bodem comptabiliteit een rol speelt. Aangepaste teelmethodes om hierin een verandering te brengen door te werken aan een stukje bodemverbetering zijn aan de orde. Droogte leidt tevens tot uitdagingen voor beschikbaar drinkwater.”

Lange en kortetermijnplanning

Door de extreme weersomstandigheden nemen plagen toe, waardoor oogsten worden aangetast. ACT Suriname werkt samen met het ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij (LVV) en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) om kleine projecten te initiëren om de voedselzekerheid en -soevereiniteit te bevorderen, maar structurele veranderingen en incentives geven om de gemeenschappen weerbaar te maken tegen klimaatverandering vereist interventie van de overheid.

“Voedselpakketten aanleveren aan de samenlevingen wanneer ze worden getroffen door watersnood is een oplossing op korte termijn, maar er moet nu al worden nagedacht over aanpak op lange termijn. Cassave is bijvoorbeeld één van de meest belangrijke producten van de inheemsen, vooral als het gaat om zetmeel. Dit gewas zal in de toekomst in een ander teeltsysteem, op alternatieve locaties, maar eventueel ook anders moeten worden geconserveerd, willen we de voedselzekerheid van de gemeenschap vergroten.”

“Voedselpakketten aanleveren wanneer ze worden getroffen door watersnood is een oplossing op korte termijn, maar er moet nu al worden nagedacht over aanpak op lange termijn”

Maar dit is slechts één gewas, erkent Parahoe. Volgens haar is er interesse in de inheemsendorpen om bredebon (broodvrucht) te telen. De dorpen willen meer weten over de bereidingswijze van gewassen die al aanwezig zijn in hun leefgemeenschappen.

“Doordat kostgronden deels geïsoleerd raken bij hoge waterstanden, zal het dorp ook tot een potentiële voedselschuur moeten worden getransformeerd. Verticale plantmethodes in het dorp worden binnenkort getoetst. Dit zal wel een omslag betekenen in de gangbare teeltsystemen bij de inheemsen. Op dit moment zijn wij aan het voorbereiden om samen met de gemeenschappen de werkbare modellen te bespreken.”

Met het vooruitzicht van stijgen van de zeespiegel kan nu al worden ingeschat dat delen van de kustvlakte en het binnenland onder zullen lopen. Daarom is het belangrijk om een goede inschatting te maken welke gebieden het best kunnen worden vermeden en waar nederzettingen in de toekomst kunnen worden ingericht. ACT Suriname en de FAO werken samen om gebieden die steeds onder lopen in kaart te brengen, zodat in de toekomst verder hierop kan worden ingespeeld. Parahoe:

“Het is de bedoeling dat de bewoners dan weten waar ze in de toekomst hun kostgronden kunnen neerzetten. Omdat de dorpen ook deels onder water lopen, wordt het interessant te weten of de verschuiving van woongebieden ook aan de orde zal komen in de discussies. Er is veel werk aan de winkel. Informatie over klimaatverandering – wat die is en hoe daarmee moet worden omgegaan – moet ook naar de samenlevingen in het binnenland in hun taal worden gecommuniceerd.”

Zij wijst erop dat er eerder aanpassingen zijn gekend bij veranderingen en dat overlevingsstrategieën niet nieuw zijn voor inheemsen. Data die niet-gouvernementele organisaties en andere organisaties verzamelen in het binnenland kunnen op een structurele manier worden gedeeld.

“Waarvoor wordt gepleit is dat de overheid aangeeft welke parameters moeten worden verzameld en volgens welke protocollen om bruikbare informatie/data aan te leveren. Dit kan dan samen met de gemeenschappen en onderzoekers verder in de gebieden worden opgepakt om te geraken tot inclusiviteit in het vraagstuk klimaatverandering. Ervaringen, kennis en eerdere adaptatiemaatregelen vanuit deze groep kunnen interessant zijn voor de overheid.”

Klimaatbeleid aanscherpen

Volgens de Milieustatistieken ontwikkelde de regering ook het nationale klimaatveranderingsbeleid, strategie en actieplan voor Suriname 2014-2021 (NCCPSAP). Hierin wordt het belang benadrukt van het ontwikkelen van partnerschappen om overdracht van technologie mogelijk te maken en alternatieve financieringsbronnen voor klimaat compatibele ontwikkeling te bevorderen.

Als onderdeel van de uitvoering van het actieplan heeft De Nationale Assemblee in 2020 de Milieu Raamwet goedgekeurd en zijn vier ondersteunende staatsbesluiten opgesteld ter goedkeuring. De voorbereidingen zijn aan de gang voor een tweede NCCPSAP voor 2022-2026. “Het is belangrijk dat een klein land als Suriname met beperkte capaciteit en middelen daarmee efficiënter en effectiever omgaat.

Dit kan onder meer door alle ministeries en organisaties die zich bezighouden met natuur en milieu op één lijn te krijgen voor bijvoorbeeld de aanpak van klimaatverandering. Er is een klimaatbeleid op papier, maar dat moet beter uit de verf komen.” Klimaatverandering is een langzaam proces, maar de gevolgen zullen desastreus zijn.

Het is daarom belangrijk om iedereen in het land bewust te maken over klimaatverandering en groepen weerbaar te maken voor de gevolgen. “Ook is belangrijk dat de ontwerpwet Collectieve rechten inheemse en tribale volken wordt aangenomen door DNA, waarmee de direct betrokkenen meer zeggenschap over hun gebieden krijgen en beter kunnen bepalen wat ermee gebeurt”, aldus Parahoe.