Het is vandaag precies 36 jaar geleden dat de Grondwet van de Republiek Suriname in een referendum werd aangenomen. Er was op 30 september 1987 een breed draagvlak voor de nieuwe grondwet. Veel keus had het volk toen niet, want zonder goedkeuring van de conceptgrondwet in een referendum geen verkiezing, was de boodschap van het toenmalige Militair Gezag.
De grondwet, die volgens het toenmalige Front (NPS, VHP en KTPI) van alle kanten ‘rammelde’, zou worden gewijzigd als de Front-partijen aan de macht zouden komen. Het Front won de verkiezingen van 1987 met een overweldigende meerderheid aan zetels, maar desondanks werd toen geen letter in onze moederwet gewijzigd.
In de loop der jaren is er veel kritiek geuit op onze grondwet, waarbij velen beweerden dat die niet deugt. Toen Ramsewak Shankar op 25 januari 1988 aantrad als de eerste president “nieuwe stijl” moesten de Front-leiders even wennen aan het nieuwe systeem met een executieve president. Op dat moment leek het de gemiddelde burger niet veel te schelen, aangezien zij andere zorgen had.
Echter, in december 1990, toen de militairen opnieuw naar de macht grepen, begon de bevolking echt op te letten. Dit gebeurde vooral toen het Militair Gezag beweerde dat het handelde in overeenstemming met zijn grondwettelijke verplichting als hoeder van het Surinaamse volk.
Na de verkiezingen van 1991 zorgde het toen opgerichte Nieuw Front, dat regeermacht verkreeg, snel voor enkele aanpassingen in de grondwet, maar deze veranderingen beperkten zich tot de positie van het Nationaal Leger; het politieke systeem zelf bleef ongewijzigd. Het Nieuw Front beloofde dat er op een later tijdstip verdere wijzigingen zouden worden overwogen zoals de positie van de president in het staatsbestel.
De kritiek op de Grondwet van 1987 nam toe. Zo werd tijdens het bewind van president Jules Wijdenbosch beweerd dat hij de grondwet schond en zijn bevoegdheden misbruikte. De kritiek kwam voornamelijk uit de toenmalige oppositie. Tijdens de verkiezingscampagne na het vervroegd aftreden van Wijdenbosch riep het Nieuw Front opnieuw dat ze de grondwet zou wijzigen als ze de verkiezingen zou winnen. Zo zou onder andere de presidentiële macht worden beperkt. Er werd zelfs geroepen dat er al een conceptgrondwet klaarlag. Maar toen het Nieuw Front in 2000 wederom aan de macht kwam, bleef een grondwetswijziging uit en werd met geen woord gerept over de conceptgrondwet die al klaar zou liggen.
Ook toen de NDP in 2010 aan de macht kwam werd een wijziging van de grondwet in het vooruitzicht gesteld. Een grondwetswijziging was zelfs opgenomen in het verkiezingsprogramma van de NDP. In 2011 werd staatsgeleerde Sam Polanen door president Desi Bouterse tot voorzitter van de presidentiële Staatscommissie Grondwetsherziening benoemd. In 2016 overhandigde de presidentiële commissie haar eindrapport aan Bouterse. Echter is dit eindrapport nooit openbaar gemaakt en voor zover bekend nimmer naar De Nationale Assemblee gestuurd voor behandeling.
In de verkiezingscampagne van 2020 beloofde ook Chan Santokhi als VHP-leider dat wanneer zijn partij regeermacht zou krijgen er grondwetswijzigingen zouden komen. Zo zei Santokhi in mei 2020 nog in de media dat de president rechtstreeks gekozen moet worden, waarvoor uiteraard een grondwetswijziging nodig is. Sinds zijn aantreden als president is niets meer vernomen inzake het wijzigen van de grondwet.
Wel zijn regering en parlement bezig met het doorvoeren van grote wijzigingen in de Kiesregeling waarbij leden van De Nationale Assemblee volgens het systeem van landelijke evenredigheid gekozen zullen worden. Dit doen de huidige machthebbers niet van harte. Het Constitutioneel Hof verklaarde op 5 augustus 2022 delen van de Kiesregeling onverbindend en in strijd met de grondwet en internationale verdragen. De president kon dan niet anders dan hierop te anticiperen.
36 jaar na dato wordt er nog steeds gewerkt met de Grondwet van 1987. Er is politieke onwil om grondwetswijzigingen door te voeren. Immers, elke president die aanzit is gekozen op basis van de huidige grondwet. In de huidige constitutie heeft de president veel ongecontroleerde macht zonder dat deze een rechtstreeks mandaat heeft van de kiezer. Het systeem van checks and balances in ons regeersysteem is verre van ideaal. Het resultaat is een sterke president en een zwak parlement. De coalitie fungeert in de praktijk als een verlengstuk van de regering, in het bijzonder van de president. Het moet niet verbazen indien belanghebbenden het Constitutioneel Hof vragen om de huidige grondwet te toetsen en wellicht zal het vonnis dan ook verrassend kunnen uitpakken.