‘Ik wist niet over de strijd van de inheemsen en marrons’

Met nu al een maand terug in Nederland blikt Mitchell Esajas van The Black Archives terug op een geslaagde ‘Manspasi’-expositie. Maar terug in Nederland werd hij geconfronteerd met de ‘harde realiteit’. Volgens hem is de relatie die Nederland nu heeft met Suriname deels ook de aanleiding voor een gevaarlijk soort racisme dat het land aan de Noordzee langzaam maar zeker stuwt richting radicaal rechts. “De relatie met Nederland, de excuses van Rutte, het maakt mensen defensief. Aan de andere kant is er wel heel veel ten goede gekeerd”.

Tekst Euritha Tjan A Way

Beeld privécollectie

‘Verbonden geschiedenis van strijd in Suriname en Nederland’ was het thema van de Manspasi-expositie die werd gehouden door de partners The Black Archives, het Nationaal Archief Suriname (NAS) en de organisatie Naks. De expo zou duren van 30 maart tot 28 april, maar werd verlengd tot 12 mei in het Nas. 

Het thema kwam tot uiting in de verhalen van de helden en hun vrijheidsstrijd. Er werd geput uit de schriftelijke bronnen van The Black Archives. “We hebben goede reacties gehad van verschillende mensen. Daarnaast hadden we ook goede bezoekersaantallen van ongeveer 300 mensen voor de hele expo. Veel gesprekken met scholieren hebben mij ook positief gestemd”, zegt Esajas die overigens nog niet alle informatie heeft.

“We hoeven niet te vechten om te overleven, dus we hebben tijd om na te denken over geschiedenis en bevrijding”

Geen zwakke inheemsen

Esajas vond de twee lezingen die respectievelijk het NAS en Naks organiseerde en die beide een link hadden met ‘Manspasi’ een bijzondere meerwaarde hebben. “Het ging om de lezing van Hermine Haman en de presentatie van Raoul de Jong zijn Boto Banja. Ik was er niet meer bij die van Raoul, maar ik heb de beelden gezien”, zegt Esajas goedkeurend.

De lezing van Haman, dochter van Eddy Bruma, was zeer bijzonder. Met een paar weken archiefonderzoek in het NAS toonde zij gedocumenteerd aan dat wat in de geschiedenisboeken staat over de inheemsen niet klopt. Ze deelde informatie met de zaal over de strijd van de inheemsen om een stukje autonomie op het land waar zij als eerste woonden. Dat leidde tot de eerste vredestraktaten met de Nederlandse kolonisator waarbij zij ook geen dienst meer deden als slaven.

“Zullen we dan ophouden om aan onze kinderen via de geschiedenisboeken te leren dat de witte man de inheemsen niet meer gebruikte als slaaf omdat ze daar te zwak voor waren”, gaf zij mee na haar lezing. Esajas noemt deze informatie een meerwaarde voor The Black Archives in Nederland.

“Dat was informatie die we niet hadden. Over de strijd van de inheemsen en de marrons. Ik wist het wel, maar tijdens mijn periode in Suriname werd ik mij er steeds meer van bewust.” Hij zal die informatie dan ook delen met het grotere publiek in Nederland via een expositie die de Black Archives in de planning heeft voor eind juni.

Brugfunctie

Esajas die een Coroniaanse moeder en een Nickeriaanse vader heeft is in Nederland geboren. Hij geeft wel toe dat de derde generatie nakomelingen van Surinamers in Nederland een minder sterke binding heeft met Suriname. “Ze hebben wel belangstelling, maar op zich zijn ze bezig met Nederland.

Ze zijn hier geboren en zijn met de zaken in Nederland bezig. Aan de andere kant hangt het ook af van wat je meekrijgt in de opvoeding. Ik heb altijd belangstelling gehad voor Suriname”, zegt Esajas die in 2011 met andere studenten New Urban Collective, een netwerk van zwarte studenten en jonge professionals, oprichtte.

Vanuit het New Urban Collective draagt hij bij aan de dekolonisering van het onderwijs, diversiteit en inclusie op de arbeidsmarkt. The Black Archives is onderdeel van New Urban Collective. Esajas zegt dat die organisatie zich wel wil inzetten voor het vervullen van een brugfunctie voor informatie-uitwisseling en kennisoverdracht tussen Suriname en Nederland. “Dat moeten we zeker doen. Kennis maakt macht”, zegt hij.

Luxe positie

Over de ‘manspasi’-gedachte in Suriname heeft hij gemerkt dat er een groep mensen is die goed bezig is met onderzoek, vooruitgang, ontwikkeling en bevrijding van oude ideeën. Hij noemt een bijeenkomst van de reparationsbeweging waar inheemsen en marrons bij elkaar kwamen voor samenwerking en de ontmoeting met Maisha Neus.

“Helaas is er ook een groep die tegen allerlei obstakels aanloopt waardoor dingen vertragen. Wij in Nederland bevinden ons in een luxe positie. We hoeven niet te vechten om te overleven, dus we hebben tijd om na te denken over geschiedenis en bevrijding. Dat geldt niet altijd voor Suriname.”

Hij noemt het inheemsenprotest van 13 mei als teken dat de overheid nog niet denkt in termen van emancipatie en vrijheid. “Als er zo wordt omgegaan met de eis van de inheemsen die als eerst hier waren, iedereen hebben ontvangen en jarenlang hebben gestreden voor autonomie, dan begrijpen we het niet”, werpt hij op.

Op 16 april keerde hij terug naar Nederland om op 28 april verrast te worden met een lintje van koning Willem Alexander tijdens de jaarlijkse lintjesregen eind april. Waar hij in Suriname totaal geen last van zou hebben gebeurde in Nederland wel. Burgemeester Fermke Halsema van Amsterdam had nog maar net het lintje opgespeld of er verschenen al snel krantenkoppen met ‘KOZP-voorman ontvangt lintje’, (waarbij de afkorting staat voor Kick out  Zwarte Piet).

Wat volgde was een lawine aan racistische reacties op sociale media van Nederlanders die door het lint gingen omdat een zwarte man met een antiracistische visie en die had gevochten tegen het fenomeen Zwarte Piet was gedecoreerd namens hun koning. Institutioneel racisme is een harde realiteit in Nederland. In het magazine One World schreef Esajas een opiniestuk daarover.

Witte onschuld

‘Toch houden veel Nederlanders vol dat hun land geen racismeprobleem heeft. Antropoloog Gloria Wekker schreef over deze gepassioneerde ontkenning van racisme in haar boek ‘Witte Onschuld’. Ze stelt dat de ontkenning van racisme (en haar kruispunten met gender, seksualiteit en klasse) tot agressie kan leiden.

De kapotgeslagen voorruit van mijn auto hangt bij de ingang van de expositie ‘Zwartheid Onder Ogen Komen’ van The Black Archives. Het symboliseert het geweld van de ‘witte onschuld’.

De woede van witte mensen is niet onschuldig, maar kan levensgevaarlijk zijn en moet daarom aangepakt worden’ aldus Esajas als reactie op de vele negatieve reacties op zijn onderscheiding waarbij anderen die evenals hem ook lintjes hadden gekregen dat teruggaven als protest. Iets dat nooit eerder is voorgekomen in Nederland.

“Toch kreeg ik meer positieve dan negatieve reacties. Er is veel ten goede gekeerd in Nederland, maar er is ook een beweging die blijft vasthouden aan oude en achterhaalde ideeën en die vindt dat mensen als ik hun cultuur willen kapotslaan. “De verbeterde relatie met Suriname, de excuses van Rutte, het maakt mensen defensief en radicaler.”

Esajas belooft dat er meer projecten met Suriname komen. En niet per se omdat het dit jaar een herdenkingsjaar is of omdat er subsidie is. “Nee, niet daarom. ‘Manspasi’ was bijvoorbeeld sinds 2019 gepland, maar toen kwam Corona. We doen dit nu omdat we dat nu pas echt kunnen na Corona.”