Naar diversiteit in eenheid met taalrijkdom

Tekst en beeld Euritha Tjan A Way

PARAMARIBO — “Maar hoe gaan wij lesgeven dan? Dit is niet te doen. Geen enkele leerkracht kan al deze talen spreken.” Zo klinkt een reactie vanuit de zaal van het Tower Auditorium bij de vragenronde na de proclamatie van het ‘Jaar voor de Spelling’. Deze proclamatie zou geschieden op 21 februari – de Internationale Moedertaaldag – maar wegens mogelijke veiligheidsproblemen vond het zes dagen later plaats.

In de zaal werd vooral gediscussieerd over hoe meertaligheid aan te pakken in het Surinaamse onderwijs waar de leerlingen zoveel verschillende moedertalen hebben. Moenisha Hiwat-Mahabiersing, lid van de Nationale Taalraad Suriname, wees erop dat Unesco meertalig onderwijs promoot op basis van de moedertaal of eerste taal, van waaruit het kind de afstand overbrugt naar de instructietaal. Vandaar ook deze dag. “Daarom is het ook nodig dat de moedertalen worden beschreven”, voegde ze e aan toe.

Frank Jabini, die ook lid is van de Nationale Taalraad Suriname, legde uit hoe desastreus de gevolgen zijn wanneer van kinderen in het binnenland wordt verwacht dat ze gelijk mee kunnen met het Nederlands op school. “Vindt u het gek dat het scholingsniveau zo laag is in het binnenland?” wierp hij op.

Diversiteit in eenheid

Een manier waarop de moedertaal makkelijker zou kunnen worden gebruikt als opvangtaal in scholen presenteerde Renata de Bies als voorzitter van de Taalraad. Ze gaf beeldend aan hoe te gaan van een situatie van ‘eenheid in verscheidenheid’ in de talen naar ‘diversiteit in eenheid’. Dan worden onderling afspraken gemaakt zodat de schrijfwijze van de talen identiek is. “Op die manier kunnen we elkaar beter begrijpen en dan kan je de ontwikkeling van de taal een bepaalde richting geven. Want taalbeleid moet geschoeid zijn op een ideologie.”

Zo gaf De Bies als voorbeeld het gebruik van de klank Y (Griekse ij) die vooral binnen het Sranantongo zwaar is belast. Maar de vraag is of dat in lijn is met de klank voor deze Griekse Y in de andere Surinaamse talen. “Daar zien we dat de J (Je) aan terrein wint en bijvoorbeeld beter aansluit bij het Engels, een taal die steeds meer jongeren spreken.”

Commissies

Om te komen tot deze ‘Diversiteit in eenheid’ zijn alvast twee commissies geïnstalleerd: één voor het Sranantongo en één voor het Sarnami. Deze commissies zullen de schrijfwijze van de talen herzien. Later in het jaar komt er een commissie voor het Surinaams-Javaans die ook de juiste spellingswijze zal moeten vastleggen. Daarnaast één voor Aucaans en één voor Trio. Deze twee talen moeten nog worden beschreven door de respectievelijke commissies.

De Bies gaf aan dat taalwetenschappers er niet voor het oprapen liggen in Suriname. Vandaar dat er in de commissies ook mensen zijn die vanwege hun werk professioneel bezig zijn met de taal. Eén van hen is dominee Lucia-Anches Breeveld van de Evangelische Broedergemeente in Suriname (EBGS). Ze is zeer bereid zich in te zetten binnen de commissie Sranantongo. “Veel van onze zangboeken bij de EBGS zijn op basis van de zeer oude spelling. Toen ik een meer modern boekje maakte, kreeg ik allerlei opmerkingen, maar ik hou ervan en ga ervoor”, vertelt ze aan de Ware Tijd.

De Bies weet dat spelling van taal een gevoelig onderwerp is. “Het zal niet makkelijk zijn, maar we moeten voort”, benadrukt zij. Trouwens, de commissies zullen niet over één nacht ijs gaan en diverse consultatierondes houden met andere groepen die ervaring hebben met het gebruik van de taal.

Het is volgens De Bies ook tijd dat de taalrijkdom wordt beheerd. “Het was 37 jaar terug dat we eens een beheersdaad deden voor één van onze talen. Als we ze niet managen hebben we er niets aan en talen kunnen dan uitsterven.” Ze noemt daarbij het Warrau, een inheemse taal die niet meer wordt gesproken.