Stanley Betterson, directeur van Stichting voor Bosbeheer en Bostoezicht (SBB), zit naar achteren geleund in zijn stoel wanneer hem wordt gevraagd hoe de organisatie de geweldsuitbarsting in Pikin Saron op 2 mei heeft ervaren. Volgens hem was het als een donderslag bij heldere hemel. “Veel van de boswachters die daar voor ons werken zijn van het gebied en we hadden geen enkel aanwijzing dat dit zou gebeuren.”

Tekst en beeld Euritha Tjan A Way

Het is iets langer dan een week na de gebeurtenissen in Pikin Saron en Maripaston waarbij houttrucks in brand zijn gestoken, boswachters korte tijd zijn gegijzeld en er een aanval is geweest op werknemers van Grassalco in Maripaston. De politie heeft daarbij op drie mensen geschoten, van wie twee zijn bezweken aan hun verwondingen.

“In veel van dit gemeenschapsbos wordt aan kaalkap gedaan. Veel van deze gemeenschapsbossen bevatten daardoor geen hout meer”

In Pikin Saron waar SBB een controlepost heeft, werd op auto’s van deze dienst geschoten en op het gebouw. “De schrik zit er goed in bij de mensen. De zeven boswachters die aanwezig waren op de post zijn nu bezig met een behandeltraject bij de psycholoog en een deel wil niet graag terug naar de plek”, schetst Betterson hoe groot de angst is.

Persoonlijke oriëntatie

Hij geeft weer hoe hij dat heeft ervaren. “Ik lag ziek in bed en had mijn telefoon op stil staan. Ik zag dat ik vroeg in de ochtend was gebeld en toen ik dus die dinsdagmorgen terugbelde werd ik via links verwezen naar Facebook. Ik heb toen mijn medicijnen gepakt en we zijn vertrokken naar het gebied.”

Wat Betterson aantrof waren ongeveer tien smeulende houttrucks en kogelinslagen in het gebouw van SBB. “Maar uit rapportage van de mensen blijkt dat niet Pikin Saron het doelwit was. De mensen hadden vervoer nodig om naar Maripaston te gaan. Daarom hebben ze de post aangedaan.”

SBB kreeg te horen dat de degenen die de geweldsactie ondernamen in heel erg beschonken toestand waren. “En de trucks werden in brand gestoken kennelijk vanuit het sentiment: ‘zoveel trucks, ze brengen ons hout weg’.”

Een uitgebrand dienstvoertuig van de SBB.

De directeur legt uit dat er per toeval zoveel trucks aanwezig waren bij de SBB-post. “Een deel van de papieren van deze houtblokken was niet in orde. Ze stonden daar in afwachting op het uitzoeken van deze zaken. Daarnaast waren er zeven boswachters en twee voertuigen aanwezig bij de post omdat er een groep van Witagron kwam en besloot te overnachten.” Anders zouden er drie boswachters en één  SBB-voertuig aanwezig zijn en slechts enkele houttrucks.

Betere bescherming

SBB is aan het uitzoeken hoe de boswachters die in het bos werken beter kunnen worden beschermd. Ze zijn namelijk niet bewapend. “Ze zijn allemaal wel buitengewoon agent van politie. We werken er al twee jaar aan dat ze kunnen worden bewapend. Ik weet niet waarom het niet lukt. Hopelijk kan het nu wel.”

SBB is ook betere communicatiemogelijkheden aan het bekijken, zoals langeafstand portofoons, maar die werken niet heel ver in het bos. “Nu zijn we aan het kijken of we satelliettelefoons kunnen aanschaffen. Het is wel duur, maar noodzaak. De mensen hun veiligheid gaat voor.”

Betterson benadrukt dat een boswachter wel wat gewend is, omdat het werken in het bos vol gevaren zit. “Maar gevaar dat van mensen uitgaat … dat zijn ze niet gewend.”

Geen nieuwe concessies

De directeur staat op en wijst op de bosgordel op de grote kaart in zijn bureau. Hij ontkent niet dat een groot deel van de concessies al is uitgegeven, maar een deel daarvan is niet in gebruik nu of niet meer. Hij ontkent met klem dat er nieuwe concessies zijn toegewezen de afgelopen twee jaar.

“Wat je hebt is dat er een concessie wordt uitgegeven voor vijf jaar en de ondernemer mag twee keer verlengen. Echter, bedrijfsinvestering en plannen zijn gemaakt met dertig, veertig en vijftig jaar in gedachten. Dus na twee keer verlengen vraagt dezelfde ondernemer de concessie weer aan, maar dan onder een andere naam omdat hij vanwege de Boswet niet anders kan. En dat speelt heel vaak. De aanvraag onder een nieuwe naam wordt weliswaar behandeld als een nieuwe, maar is de facto een oude”, legt Betterson uit.

Hij benadrukt ook dat deze soort bepalingen in de wet moeten worden aangepast. “Deze wet zou moeten gelden voor de grote boys met meer dan veertigduizend hectare. Die oogsten en exporteren veel rondhout. Maar niet voor de kleine man met een concessie van vijfduizend hectare.”

Het is volgens de SBB-directeur wel zo dat er eind 2019 begin 2020 a la dol concessies zijn uitgegeven via allerlei omwegen die niet voldoen aan de bepalingen in de Boswet. “Soms zonder een businessplan en soms zelfs zonder dat de districtscommissaris van het gebied om advies was gevraagd of zelfs maar op de hoogte is gesteld. Toen ik directeur werd, hebben we samen met de regering besloten dat we geen nieuwe concessies uitgeven, maar gaan inventariseren.”

Gemeenschapsbos

SBB was zelfs gestart met het proces van intrekken. “Maar als je de opdracht krijgt om een concessie die ook niet voldoet uit de stapel te lichten, dan is er geen sprake meer van een eerlijk speelveld en dan maak je de weg vrij voor allerlei rechtszaken. En dat willen we niet.” Trouwens, het is volgens de SBB-topman niet zo dat de inheemsen en marrons in Suriname geen toegang hebben tot grond om de eigen ontwikkeling ter hand te nemen.

“Pikin Saron beschikt ook over gemeenschapsbos. Van de 4,1 miljoen hectare van de bosgordel is 800.000 hectare gemeenschapsbos van de lokale gemeenschappen. En juist daar hebben we grote problemen omdat de mensen weigeren zich te houden aan de Boswet. In veel van dit gemeenschapsbos wordt aan kaalkap gedaan. Veel van deze gemeenschapsbossen bevatten daardoor geen hout meer”, zegt Betterson.