INGEZONDEN

Gaan politici bij zichzelf te rade om het moment te kiezen wanneer zij een punt zetten achter hun politieke loopbaan? Het oordeel van de samenleving over politici is namelijk mede gerelateerd aan het moment van hun afscheid. Een goed gekozen tijdig politiek afscheid vergroot meestal de status en het imago van een politicus, terwijl een laat en gedwongen afscheid alle verworvenheden van de politicus kan doen verschrompelen en verbleken.

Suriname kent enkele politici die op een bepaald moment besloten om een punt te zetten achter hun periode van dienstbaarheid aan het land, onder wie Iding Soemita, David Findlay, Henck Arron, Ronald Venetiaan, André Misiekaba, Winston Jessurun en Ruth Wijdenbosch. Jagernath Lachmon verkoos te blijven en stierf in the line of duty; terwijl hij nog in functie was.

“Kom nooit tussen een politicus en zijn functie of stoel, hij zal je vernietigen”

Maar veel politici – ook in ons land – geven niet makkelijk of vrijwillig hun machtspositie op. Sommigen vereenzelvigen zich zodanig met hun positie en functie dat zij die als hun persoonlijk eigendom beschouwen. De Engelse filosoof Jeremy Bentham wijst erop dat “hoe meer men gehecht raakt aan de uitoefening van de executieve macht des te groter worden de verleidingen”.

Bijna over de gehele wereld en in de geschiedenis van de mensheid zijn er veel voorbeelden van de gehechtheid van politici aan hoge functies, zoals het president- en ministerschap. In één van zijn Maigret-verhalen schrijft de Franse auteur George Simenon “kom nooit tussen een leeuwin en haar welpen, zij zal je verscheuren”.

Met een variant hierop kan ook in de wereld van politici worden gezegd: “kom nooit tussen een politicus en zijn functie of stoel, hij zal je vernietigen”. Alle middelen en methoden, zoals fraude, bedrog, intimidatie, geweld en zelfs moord, wenden sommige politici aan om aan de macht te blijven. Een manier om tot de dood aan de macht te blijven, heeft de oude Surinaamse politieke elite ertoe gebracht hoge financiële drempels in te voeren met als doel om andere jonge politici te belemmeren deel te nemen aan de verkiezingen.

Politieke macht tot de dood

Robert Mugabe, die op 6 september 2019 stierf, bleef 37 jaar aan de macht in Zimbabwe. In een toespraak tot  de Afrikaanse Unie in 2016 zei hij, dat hij aan het roer zou blijven “tot dat God zegt: ‘Kom’.” Maar God heeft niet naar hem geluisterd, in 2017 werd hij door mensen verwijderd.

Mugabes lange machtsperiode is niet ongebruikelijk in veel ontwikkelingslanden. In Haïti was François Duvalier aan de macht van 1957 tot en met 1971, Saddam Hoessein (Irak) regeerde van 1979 tot en met 2003 en Bashar al-Assad regeert Syrië sinds 2000, toen hij het stokje overnam van zijn vader die de leiding had over het land van 1971 tot en met 2000. Hosni Mubarak was in Egypte aan de macht van 1981 tot en met 2011, Moammar Khadaffi 42 jaar (1969 tot en met 2011) in Libië en in Indonesië zwaaide generaal Soeharto dertig jaar (1968-1998) met de scepter.

Op het Latijns-Amerikaanse continent kennen wij de Caudillos, die lang aan het bewind bleven, onder wie: generaal Alfredo Stroessner in Paraguay (1954-1989), generaal Augusto Pinochet (1973-1990) in Chili en in de Dominicaanse Republiek Rafael Trujillo (1930-1961) met zijn slogan ‘God in de hemel, Trujillo op aarde’.

In Afrika, Azië en in Europa (Griekenland en Spanje) bleven militaire dictators jarenlang aan de macht, onder wie generaal Franco. Maar in Griekenland (1967-1974) en ook Argentinië (1976-1983) was het militaire bestuur relatief van korte duur.

Opmerkelijk is dat bijvoorbeeld in Pakistan niet alleen de militaire dictators, maar ook burgerpolitici, niet jarenlang aan de macht werden getolereerd. De militaire dictators Ayub Khan en Ziaul Haq (elk elf jaar) en Pervez Musharaff (negen jaar) traden af; één verongelukte en de andere twee moesten overgaan tot verkiezingen die zij verloren. Ze speelden daarna nooit meer een rol in de Pakistaanse politiek.

Ook de burgerpolitici in Pakistan, met name de premiers, bleven eveneens niet lang aan de macht. Zij werden weggezet vanwege wanbeleid, corruptie of worden weggestemd bij verkiezingen. Vergelijk dit met veldmaarschalk Omar al-Bashir die in 1989 aan de macht kwam in Sudan na een militaire staatsgreep. Sindsdien heeft hij drie presidentsverkiezingen gewonnen, maar hij werd  in 2019 afgezet.

“Wanneer politici tot op hoge leeftijd aan de macht blijven, stagneren zij de regeneratie van nieuwe leiders”

Sommige militaire dictators trekken hun uniform uit, richten politieke partijen op en participeren in algemene verkiezingen. In Suriname richtte Desi Bouterse de Nationale Democratische Partij (NDP) op in 1987, deed sindsdien mee aan verkiezingen en anno 2023 is hij nog steeds te vinden in het politieke veld.

In Indonesië nam generaal Soeharto in 1968 de al bestaande politieke Golkar-partij over die dan de regeringspartij werd. In Chili verbood generaal Pinochet alle politieke, vooral linkse partijen, en formuleerde zijn regeringsslogan: ‘por la razon ola fuerza’ (‘of door redelijkheid of door dwang’).

President voor het leven

Voor zover kan worden nagegaan, was de Romeinse keizer Julius Caesar de eerste leider die zijn termijn ongelimiteerd verlengde toen hij zichzelf in 45 anno Domini benoemde tot Perpetual Dictator (eeuwigdurende dictator of dictator voor het leven). Het voorbeeld van Caesar vond navolging toen Napoleon Bonaparte in 1802 benoemd werd als ‘Eerste Consul voor het leven’.

De ironie wil dat sommige presidenten die zichzelf tot ‘president voor het leven’ uitroepen er niet in slagen die functie daadwerkelijk hun leven lang te bekleden. Bij sommigen maken de wetten van de natuur een einde aan hun leven; anderen worden lang vóór hun dood afgezet, weggejaagd en ook wel vermoord.

Genoemd kunnen worden Idi Amin van Uganda en Jean Bedel Bokassa van de Centraal-Afrikaanse Republiek, die zichzelf tot keizer kroonde in 1976, maar in 1979 werd afgezet. Samuel Doe van Liberia werd in 1990 gruwelijk vermoord en gedeeltelijk opgegeten. Anastasio Somoza van Nicaragua werd vermoord in 1956, in 2001 gebeurde hetzelfde met Laurent-Désiré Kabila van de Democratische Republiek Congo.

Kaderstuk

Gerontocratie

Van gerontocratie wordt gesproken wanneer een land door zeer ouderen wordt bestuurd of door bejaarde politieke leiders. Als voorbeeld wordt vaak gezegd dat in Italië veel parlementsleden ouder zijn dan negentig jaar soms zelfs meer dan honderd jaar. De vroegere Sovjet Unie kende enige tijd voornamelijk oudere bestuurders, dat was in de Volksrepubliek China ook het geval.

Wanneer politici tot op hoge leeftijd aan de macht blijven, stagneren zij de regeneratie van nieuwe leiders. Ten behoeve van gezonde ontwikkelingen inzake leiderschap zouden termijn- en leeftijdsgrenzen moeten worden vastgesteld voor functies in zowel het landsbestuur als van politieke partijen.

In Indonesië is nu bij wet bepaald dat de jongerenafdeling van politieke partijen niet meer mogen worden geleid door personen die ouder zijn dan dertig jaar. Zolang er geen termijn- en leeftijdslimieten worden gesteld aan hoge politieke en bestuurlijke functies, zal men het verschijnsel blijven zien dat politieke figuren ongehinderd zichzelf zullen recyclen en weer naar boven komen borrelen in een “incestueuze politieke omgeving”.

De Indonesische schrijfster Julia Suryakusuma vertelt in één van haar artikelen in de Jakarta Post over de populaire Chinese ‘Jiang Shi’-films. Letterlijk betekent ‘Jiang Shi’ verstijfde lijken, die als gereanimeerde doden (zombies) rondzwerven. Volgens Suryakusuma zijn er onder politici soms ‘Jang Shis’ die als gereanimeerde doden terugkeren in de politiek. Zij zijn wat men ook noemt “politiek levende doden oftewel politieke zombies”. In de bokswereld praat men van “opgewarmde lijken”.

Dood wakker worden

‘He woke up dead’, dat is een gezegde bij de African-Americans in de Verenigde Staten wanneer mensen overlijden in hun slaap, dus in de ochtend “dood wakker worden”. In het algemeen kan worden gesteld dat de meeste presidenten niet doodgaan tijdens de uitoefening van hun functie, omdat zij meestal in de bloei van hun leven die functie uitoefenen.

Bovendien zijn in veel landen in de Grondwet limieten vastgelegd ten aanzien van de duur van het presidentschap, zodat men ook niet onbeperkt nog op zeer hoge leeftijd het hoge ambt kan blijven uitoefenen. Normaliter kan worden gesteld dat de meerderheid van presidenten zich houden aan de vastgestelde grondwettelijke termijnen.

In Suriname zijn er geen limieten gesteld in de Grondwet inzake presidentiële termijnen. Waarom de makers van onze Grondwet dit hebben nagelaten is niet bekend. Een verklaring is dat er altijd hoop is om president voor het leven te zijn!.

Rudie Alihusain

De redactie van de Ware Tijd stelt lezers in de gelegenheid stukken in te zenden ter publicatie. In principe worden alle ingezonden artikelen opgenomen, tenzij de inhoud schadelijk, kwetsend of beledigend is voor derden. Stukken die worden geplaatst komen niet noodzakelijkerwijs overeen met de mening van de Ware Tijd. De redactie behoudt zich het recht voor om stukken niet te plaatsen, of in te korten of te redigeren zonder dat die uit hun context worden gehaald.