INGEZONDEN
Macht is het verschijnsel waarbij een persoon of een groep personen het doen en laten van één of meerdere personen beïnvloedt dankzij:
of de beschikking over dwangmiddelen (fysieke kracht, wapens, een deel of het geheel van het overheidsapparaat, enzovoorts)
of het vermogen om te voldoen aan zijn of hun dringende behoeften (geld, huis, grond, vergunning, overheidsbaan, ministerschap, ambassadeurschap, enzovoorts)
In dit laatste geval spreekt men van patronage; dit voetstuk van macht komt binnen politieke partijen veelvuldig voor. Het is meer regel dan uitzondering.
Macht kan klein of groot zijn, naar gelang de aard en de reikwijdte van de dwangmiddelen of bij patronage, de dringendheid van de begeerten van de groep. Macht is altijd tijdgebonden, maar kan plaats overschrijdend zijn (denk aan internationaal opererende bendes en de geheime diensten van de super powers onder de landen op deze aardbol).
Definitie gezag
Beïnvloeding van het doen en laten van één of meerdere personen kan ook geschieden op basis van gezag. Iemand heeft gezag over een groep personen als die groep eerbied of bewondering of waardering heeft voor de desbetreffende persoon.
Gezag komt tot stand op basis van respect (van de desbetreffende persoon naar de groep toe), wijsheid, integriteit, dienstbaarheid, doortastendheid en de nakoming van afspraken. Gezag kan én plaats én tijd overschrijdend zijn. Denk maar aan Mahatma Gandhi en Nelson Mandela.
Macht kan van het ene op het andere moment worden verkregen door plaatsing van een persoon in een functie vanwege de daaraan verbonden bevoegdheden; gezag moet worden opgebouwd. Wel is het mogelijk dat iemand in een eerdere hoedanigheid gezag heeft verworven en dit meeneemt naar een nieuwe functie. Hierbij kan worden gedacht aan François ‘Papa Doc’ Duvalier (1907-1971) van Haïti, die als een respectvolle arts zijn loopbaan is begonnen om zich later op de presidentiële stoel te ontwikkelen tot een wrede dictator.
In eigen land kennen wij de voor velen toenmalige sympathieke minister van Justitie en Politie, Chandrikapersad Santokhi, die met zijn vlotte praat, law and order gescherm en kettingbenaderingsbeleid veel waardering en bewondering heeft geoogst om daarmee een succesvolle greep te doen naar eerst het voorzitterschap van de VHP en daarna het presidentschap van Suriname. Door de vele onvervulde beloften op weg naar dit hoge ambt toe en de gang van zaken tot nu toe bij de uitoefening van dit ambt, boet hij aan gezag in.
Evenals macht , kan ook gezag reactie vertragend en zelfs denkvermogen ondermijnend werken. Drie voorbeelden:
Aan de toenmalige Technische Hogeschool Delft (Nederland) van rond het jaar 1970 was er een professor verbonden die zijn vakgebied, Waarnemingsrekenen, grotendeels zelf had ontwikkeld en daar veel waardering en bewondering voor genoot van de universitaire gemeenschap. Als deze hoogleraar bij wijze van schrijven een collegezaal met witte muren zou binnenstappen en zou beweren dat de muren rood zijn, zou hij de kans lopen dat geen enkele collega-professor, wetenschapper of student hem zou durven tegenspreken.
Zo gebeurde het in die dagen dat deze hoogleraar in een zogeheten faculteitsvergadering een onjuiste uitspraak over de logica deed en dat te midden van de zwijgzaamheid en stilte die vielen, een toen in die kringen nog onbekende Surinaamse eerstejaarsstudent die weliswaar van deze hoogleraar had gehoord maar hem niet persoonlijk kende, corrigerend optrad tot grote verbazing van alle aanwezigen.
De IMF-woede in 1995
Het is algemeen bekend dat de VHP ook al tijdens de regering-Venetiaan/Ajodhia I (1991-1996) voorstander was van de inschakeling van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) bij het monitoren van het Structureel Aanpassingsprogramma (SAP), maar dat zulks stuitte op ferme weerstand van de NPS en de SPA. De VHP heeft het toen in principe buiten de Surinaamse president om voor elkaar gekregen dat een delegatie van drie Surinaamse ministers (Financiën, Buitenlandse Zaken en Planning en Ontwikkelingssamenwerking) voor het bediscussiëren van de Surinaamse economie en het SAP met de Inter-American Development Bank (IDB) en de Wereldbank voor een eendaags bezoek afreisde naar Washington. Zaken waren door de VHP zodanig georganiseerd dat de directeur van de IDB zelf de uitnodiging om de delegatie af te vaardigen aan de Surinaamse president deed.
Tijdens de ontmoeting met de IDB werd de Surinaamse delegatie meegedeeld dat er een ontmoeting over structurele aanpassingsprogramma’s op stafniveau met het IMF was gepland en dat de IDB zijn uiterste best deed om de Managing Director van het IMF, toen Michel Camdesus, zo ver te krijgen om de delegatie te ontvangen.
Tijdens de confrontatie met deze functionaris, bleek deze er buitengewoon kwaad over te zijn dat het kleine Suriname wereldkundig had gemaakt geen monitoring van zijn SAP door het IMF wenselijk te achten omdat zulks slechts sociale onrust veroorzaakt. Terwijl het kleine Suriname dit verkondigt, aldus Camdesus, heeft het IMF in Chili een succesvol SAP uitgevoerd en winnen grote landen als Brazilië, Indonesië en China zijn advies veelvuldig in. In dezelfde boze bui gaf de managing director een uiteenzetting over inflatie en haar berekeningsmethoden, een betoog dat hier en daar correctie behoefde.
Ter informatie: volgens Suriname waren de consumentenprijzen in het jaar 1994 op grond van de zogeheten gemiddelde / gemiddelde berekeningsmethode vervijfvoudigd; volgens het IMF op grond van de zogeheten december / december-methode verzevenvoudigd. De twee economen in de Surinaamse delegatie waren door hun bewondering voor hun mede-econoom Camdesus stom geslagen; de niet-econoom in de delegatie stond er alleen voor in zijn tegenstribbeling tegen de gastheer en slaagde erin deze een toontje lager te laten zingen.
HI, het productieministerie van PL
Bij de voorbereiding van de regering-Venetiaan/Ajodhia II in het jaar 2000 werd de voorzitter van Pertjajah Luhur (PL) door zijn partij op pad gestuurd met de wens dat hij een productieministerie moest opeisen. De medeonderhandelaars waren wijlen Jagernath Lachmon en Fred Derby en Ronald Venetiaan. Op een gegeven moment kwam dit wijze drietal unaniem met het bod dat PL de scepter mocht zwaaien over het “productieministerie” Handel en Industrie (HI). Het gezag van dit drietal was zo groot dat de PL-voorzitter er toen en nog zeker twee jaar later geen behoefte aan heeft gehad zich af te vragen of HI, los van het woord industrie in de naam, inderdaad een productieministerie is.
Dit misverstand bij de PL-voorzitter kwam pas aan het licht toen hij zich er twee jaar later bij de minister van Financiën over beklaagde dat HI de kleinste begroting had, terwijl het om een productieministerie ging. De harde opstelling van PL bij de voorbereiding van de regering-Venetiaan/Sardjoe in 2005, namelijk de eis om toezegging aan PL van een ministerie belast met grondzaken, alvorens tot verkiezing van de president over te gaan, moet mede tegen deze achtergrond worden bezien.
In het voorgaande zijn het machts- en gezagsbegrip beperkt tot mensen; uitbreiding tot het dierenrijk is achterwege gelaten. In de dagelijkse praktijk wordt weleens het woord gezag gebezigd, terwijl het om macht gaat. Na bijvoorbeeld succesvolle militaire staatsgrepen, duiden militaire leidingen zichzelf meestal aan met “militair gezag”, terwijl het om pure macht gaat.
Verwaarloosde kinderen kunnen worden onttrokken aan het ouderlijke gezag, terwijl het hier om de ouderlijke macht gaat. Een politieman met gummistok en vuistvuurwapen die op een kruispunt het verkeer regelt, doet zulks niet vanuit gezag, maar op basis van macht.
Verstandig machtsgebruik
Macht, hoe ook verkregen (plaatsing in een functie, verkrijging van het ouderschap), moet zodanig worden uitgeoefend dat hij de ontwikkeling van gezag mogelijk maakt, op basis waarvan de beïnvloeding van de omgeving geschiedt. De aansturing tot de ontwikkeling van gezag is geboden als de functionaris extern is aangetrokken om leiding te geven aan een gedisciplineerde organisatie.
Ouders doen er verstandig aan om bij de opvoeding van en daarmee de omgang met hun kinderen aan te sturen op gezag omdat naarmate de kinderen meer volwassen worden, er minder macht overblijft.
Opereren op basis van gezag heeft de volgende voordelen:
– Er ontstaat meer begrip en betrokkenheid bij de voorbereiding van zaken, hetgeen resulteert in een betere besluitvorming.
– Er heerst meer gemotiveerdheid en daarmee meer slagvaardigheid bij de uitvoering van besluiten, hetgeen in termen van productiviteit gunstiger is.
– Er is meer transparantie en daarmee minder corruptie bij de uitvoering van zaken.
– Er is een grotere kans op continuïteit van beleid / bestuur.
Drie stellingen:
- Een goede leider moet macht hebben.
- Machtsgebruik leidt onherroepelijk tot machtsmisbruik
- Macht wordt ontleend aan de groep mindermachtige personen over wie de scepter wordt gezwaaid.
De vraag kan worden opgeworpen of opkomende leiders het moeten hebben van macht of gezag en of de constatering juist is dat ook mensen met gezag minder integer kunnen zijn. De president van Frankrijk heeft onlangs buiten de daarvoor aangewezen structuren de pensioengerechtigde leeftijd in zijn land verhoogd (dan wel proberen te verhogen). Een moeilijk te beantwoorden vraag is of hij zulks deed op basis van macht of gezag. Een in elk geval makkelijker aandoende vraag is of president Santokhi nog gezag heeft en het inmiddels van slechts macht moet hebben.
R.R. Assen
De redactie van de Ware Tijd stelt lezers in de gelegenheid stukken in te zenden ter publicatie. In principe worden alle ingezonden artikelen opgenomen, tenzij de inhoud schadelijk, kwetsend of beledigend is voor derden. Stukken die worden geplaatst komen niet noodzakelijkerwijs overeen met de mening van de Ware Tijd. De redactie behoudt zich het recht voor om stukken niet te plaatsen, of in te korten of te redigeren zonder dat die uit hun context worden gehaald.