Huurwaardebelasting

Regelmatig hoor je in Suriname: ‘Waarom verarmt de regering het volk steeds, laat ze het geld gaan halen waar het is’. Gronduitgifte is nog steeds een politieke zaak en ‘vrienden en familie’ komen als eerste in aanmerking voor percelen, zonder voorwaarden. De enige manier om daar een halt aan te roepen is het openbaar maken van de gronduitgiftes. Gliss zou een website moeten hebben waarop iedereen kan zien wie welke grond(en) heeft.

Dan kunnen daar voorwaarden aan worden gesteld, zoals vroeger:  je moest binnen tien jaar een product verbouwen op een plantage, anders werd de grond ingetrokken. Voor de stad gold (volgens een verordening uit 1744) dat je binnen een jaar een huis gebouwd moest hebben op een uitgegeven stuk erf. In 1746 werd dit, na protest van enige bewoners, verlengd tot anderhalf jaar.   

Heel oud recht

De bepaling dat elke Surinamer recht had op een stuk grond is al heel oud. Iedereen die vrij was kon vroeger een perceel aanvragen. Zo ook vrijgekochte slaven, dus gemanumitteerde zwarte of gekleurde mannen en vrouwen. Op deze wijze verkregen zij erven in Paramaribo. In 1772 gold dat voor een groot aantal vrijgekochte mensen, die in een van de twee korpsen dienden: het korps Zwarte Jagers en het Korps Mulatten. Dit waren bijna vijfhonderd mannen die een stuk grond kregen op ‘Fri Man Gron’ en zich daar vestigden.

Wel was de voorwaarde dat je een perceel niet bloot mocht laten liggen, maar daarop binnen een bepaalde tijd een huis moest bouwen. Naarmate je rijker was, kon je je ook een groter huis permitteren, wat meer waard was dan wellicht een andere woning in de straat. Zo hadden gekleurde vrije mensen ook huizen in duurdere straten, vóór de brand van 1821 wel te verstaan. In 1772 stond het Hoekhuis aan de Waterkant op naam van F.C. Stolkert, met een huurwaarde van1200 gulden.

Het kleinere pand ernaast was 960 gulden. Op het waterverfschilderij van Louise van Panhuys (ongeveer 1815) zijn naast het Hoekhuis enkele kleinere huizen te zien, en verder in de straat ook. Nu bestaat de gehele Waterkant uit grote panden. De Vrije Charleteau had in 1772 een huis aan de linkerkant van de Saramaccastraat ter waarde van 360 gulden.

Warranden

Als iemand grond kreeg toegewezen werden er vier ‘warrands’ opgemaakt door de grondmeter. Dit zijn kaarten van de grond, met daarop vermeld de gegevens van de eigenaar, jaaraanduiding, grootte, ligging en naam van de landmeter. Zo wist de overheid precies welk stuk grond van wie was, en kon daar belasting op worden geheven. Bij verkoop van het perceel (met of zonder huis) werd dit op de ‘warrand’ genoteerd, of er werd eventueel een nieuwe perceelkaart gemaakt.

De eigenaar ontving zelf zo een kaart en drie exemplaren gingen naar de overheid voor haar administratie. Op het Domeinkantoor zijn er veel oude perceelkaarten opgeslagen. Architect Philip Dikland heeft deze gedigitaliseerd en op een website geplaatst. Ze staan onder het kopje ‘Cartografische informatie’ op de site: https://www.suriname-heritage-guide.com/ 

Huurwaardelijst

Het bezit van huizen en erven werd nauwkeurig geregistreerd bij het gouvernementssecretariaat. Dit was nodig omdat er belastingen werden betaald over de huurwaarde. Dit bedroeg twee procent, zo rond 1750. Kwam de overheid geld tekort, dan kon dit percentage verhoogd worden en als de eigenaars hard genoeg protesteerden kon het worden teruggedraaid. Net als nu ontvingen de eigenaren een aanslag, toen werd de ‘taks’ wel twee maal per jaar geïnd.      

Er werd vanuit gegaan, dat hoe duurder het huis was, hoe meer huurwaarde de eigenaar kon betalen, en dus hoe groter de aanslag. Ook moesten eigenaren opgeven of zij pakhuizen bezaten en aangeven hoeveel huur zij zouden willen ontvangen voor hun huis, in het geval zij het zouden verhuren. Het gouvernement richtte een commissie op om de huizenlijst op te maken. Deze werd overgedragen aan het Hof van Politie en Criminele Justitie.

Mochten planters grote tuinen hebben in of buiten Paramaribo, dan betaalden zij aanvankelijk wel dubbel, maar na klachten over de tweede maal ‘taks’, werd deze kwijtgescholden. De debiteuren betaalden de interesse op het huis ‘ten behoeve van den lande’ aan de rekenmeesters.     Met goede transparante administratie zou deze overheid aardig wat geld op kunnen halen aan huurwaardebelasting. Maar de politieke wil moet er zijn.

Tekst: Hilde Neus     

Beeld: Louise van Panhuys, ongeveer 1815.