‘We moeten weer van scratch beginnen’

Het is lang stil geweest rondom de kunst- en cultuuractiviteiten van het Moengofestival. Na vijf jaar pakt kunstenaar en festivalorganisator Marcel Pinas van stichting Kibii, de draad weer op. “Dit jaar geen Moengofestival, maar we werken ernaar toe om het in 2024 weer te organiseren.”

Tekst en beeld Audry Wajwakana

De voorkant van het terrein van de Tembe Art Studio (TAS), aan de linkervleugel van het voormalige Suralco ziekenhuis is gemaaid. Het gebouw en overige opstallen van het voormalig mijnbouwbedrijf in het oude stafdorp zijn sterk verwaarloosd.

Vorig weekend is de stroomtoevoer in het gebouw hersteld. Dat is voor de vierde keer, vertelt Pinas op de tribune van het open theatercomplex van TAS. Alles dat koper bevat is door dieven weggedragen. “We moeten weer vanaf scratch beginnen.”

Na zes succesvolle edities van het festival dat sinds 2013 werd gehouden, moest Pinas in 2019 de zevende editie, dat groots zou worden aangepakt, noodgedwongen vanwege politieke druk annuleren. Kibii had het groots willen doen door het twee dagen in Saint-Laurent, drie dagen in Albina en twee dagen in Moengo te houden.

“Bij de presentaties stonden mensen versteld van de waardevolle objecten, die we als materieel erfgoed hebben geselecteerd. Ook zij vinden dat we snel in actie moeten komen, voordat alles wordt vernietigd”

De hachelijke situatie draaide allemaal rond de TAS, die Pinas in 2008 vestigde in het voormalige Suralco ziekenhuis. Zijn stichting Kibii kreeg van de Suralco het oude ziekenhuis in bruikleen, dat hij ombouwde tot een kunstatelier om internationale kunstenaars aan te trekken. Zijn idee was om middels kunst, muziek en theater de lokale jeugd te inspireren haar eigen talenten te tonen.

Tegenslagen

Het district Marowijne met name de lokale bevolking en jongeren dragen nog steeds de littekens van de Binnenlandse Oorlog (1986-1992). Sinds toen is er sprake van economische teruggang en een hoge werkloosheid in het district.Het kunstproject met als hoogtepunt het jaarlijkse Moengofestival zou een trekpleister moeten zijn voor bezoekers uit de omgeving, toeristen, onderzoekers en vakmensen uit de kunst- en cultuursector.

De echte problemen met de overheid begonnen toen Suralco definitief de bauxietwinning stopte en de bedrijfsbezittingen overdroeg aan de overheid. Sinds 2016 kreeg de stichting tegenslagen vanuit de overheid. In dat jaar plaatste een onderneemster die beweerde een bouwvergunning te hebben grenspalen op het terrein.

Het jaar daarop werden de nutsvoorzieningen kort voordat het festival zou beginnen, afgesloten, maar werd nog op tijd hersteld. Het dieptepunt was in 2019. Toen liet voormalig districtscommissaris Kenya Pansa voor regeringsfunctionarissen, die het pand wilden inspecteren, de sloten van het pand kapotslaan. Kunstwerken die in het pand waren ondergebracht werden vernietigd.

De overheid wilde toen in de linkervleugel van het pand een school vestigen. Na een ‘scholierenprotest’ gooide Pinas de handdoek in de ring en besloot alle kunstactiviteiten bij het TAS stop te zetten. Vanwege de vernietiging van de kunstwerken spande Kibii een kortgeding tegen de staat aan, waarin tot nog toe geen vonnis is gewezen.

Meerwaarde

Op de vraag of hij door de handelingen van de overheid gedemotiveerd is, zegt Pinas na een korte pauze: “Nee. Het is niet dat we hebben stilgezeten. We hebben in het gebouw niets kunnen doen vanwege het ontbreken van elektriciteit.” De vraag om het Moengofestival te organiseren is na de Covid-19 toegenomen.

“Kapiteins, ressortsraadsleden tot zelfs mensen van de kerken belden mij er over op.” Het eerste gesprek voerde hij vorig jaar december met de districtscommissaris van Marowijne, die hem vroeg of hij het festival dit jaar (2023) gaat houden.

Pinas wil echter geen gewoon festival organiseren. “Voor mij is belangrijk de meerwaarde van zo een festival. Ik heb met jongeren gewerkt om ze een podium te geven. We willen toch kwaliteit?! Ik ga geen festival houden, want kijk hoe Moengo er nu uitziet”, zegt Pinas, doelend op de verwaarloosde aanblik. Voor dit jaar heeft hij daarom besloten om weer langzaam op te werken naar het festival voor 2024

Projectvoorstel

De kunstenaar werkt nu aan het project ‘Kibii wi koni cultural experience’. Het is gebaseerd op een projectvoorstel dat  zijn stichting in 2018 had opgesteld en bij het toenmalige ministerie van Handel, Industrie en Toerisme had ingediend. In dat jaar had minister Stephen Tsang hem voorgesteld om een gemeenschapsproject van de stichting in te dienen om zodoende in aanmerking te doen komen voor financiële ondersteuning van de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank.

“Voor mij is belangrijk de meerwaarde van zo een festival. Ik heb  met jongeren gewerkt om ze een podium te geven”

Pinas: “In het voorstel hebben we alles uitgewerkt dat belangrijk is om de gemeenschap van Moengo meer tools te geven in gastvrijheid en trainingen.” Daarin staat ook over het investeren in een toeristenkantoor, waarbij alle mogelijke toeristische trekpleisters en activiteiten van Moengo en omgeving in kaart gebracht worden: Wie verzorgt de traditionele danslessen, met wie kan je naar een kostgrondje gaan, boten leren maken of een boswandeling maken?

In TAS zouden vijftig fietsen geplaatst en jongeren getraind worden om ze te onderhouden en fietstours te doen. Alle kunstwerken en naamborden zouden een qr-code krijgen die met de mobiele telefoon gescand kan worden om de verhalen erachter zelf te horen.

“Aan alles hebben we gedacht en het zal echt booming zijn”, zegt Pinas enthousiast. Het project was goedgekeurd, maar twee dagen vóór de ondertekening van de overeenkomst werd dit afgeblazen ‘omdat zijn organisatie een dispuut heeft met de overheid.’ (kortgeding…red.). “Ik heb ze gezegd dat ze niet mij hiermee iets aan doen, maar wel de gemeenschap.”

Monumentenzorg Marowijne

Voor een meer succesvol resultaat van het Kibii wi koni cultural experience project, kiest Pinas voor een overkoepelend organisatiemodel, mogelijk als Monumentenzorg Marowijne, waarvan naast zijn stichting belangengroepen deel zullen uitmaken.  

“In het bestuur van zo een overkoepelend orgaan moeten mensen van hier zelf zitten, zodat ik niet meer perse op de voorgrond hoef. Ik kijk ook naar hoe lang ik dit nog kan volhouden. Ik ben nu 52. Na mijn 55^ste moet ik hiermee klaar zijn.”

De kunstenaar laat doorschemeren dat hij de komende drie tot vier jaar zijn kennis wil overdragen aan jongeren, zodat hij het project kan loslaten. Daarna wil hij buitenlanders zover krijgen om naar Moengo te komen.

Pinas twijfelt er geen moment aan dat lokale bewoners ook geloof hebben in de ontwikkeling van het voormalige bauxietstadje. Hij heeft daarvoor al gesprekken gevoerd en presentaties gehouden over het lokale erfgoed om zodoende de lokale gemeenschap mee te krijgen en het plan uit te voeren.

Monumentale gebouwen en openbare plaatsen in het voormalige Suralco stafdorp en omgeving zullen opgenomen worden in de materieel erfgoedlijst, die onder beheer valt van de stichting Monumentenzorg Marowijne.

Er zijn op dit moment veertig objecten die Kibii in de immateriële erfgoedlijst wil laten opnemen zoals Clockhouse, Casa Blanca, het voormalige ziekenhuis en gebouwen in Bernard- en Julianadorp.

“Al deze historische panden zijn gemeenschapsgoed en mogen niet in handen komen van één persoon”, benadrukt Pinas. Personen of organisaties, zoals Kibii die belangstelling hebben om zich in zo een pand te vestigen, kunnen dan bij de overkoepelende organisatie  huren. Zij zal dan de hoogte van de huur bepalen. De redenering van Pinas is dat met al de huurgelden de objecten kunnen worden onderhouden.