Op 20 augustus 1983 verloor Nederland zijn relatieve onschuld. Zo kan de gebeurtenis op die dag, zondag precies veertig jaar geleden, misschien wel het beste worden omschreven. Toen stak skinhead Nico Bodemeijer in Amsterdam de vijftienjarige Antilliaanse knaap Kerwin Duinmeijer dood. De eerste racistische moord in Nederland was daarmee een feit, al duurde het nog even voordat dit besef tot iedereen doordrong. “Ons beeld van Nederland als tolerante samenleving was na de moord niet langer houdbaar”, zegt William Gentile, toenmalige vriend van Kerwin.

Tekst Armand Snijders

Kerwin Duinmeijer was een doorsnee tiener, zelfs een rustige jongen, absoluut geen branieschopper. Als tienjarige jongen was hij in 1977 met zijn moeder, zus en broer vanuit zijn geboorte-eiland Curaçao naar Nederland verhuisd. In eerste instantie had hij het daar niet makkelijk, vooral doordat de relatie met zijn moeder slecht was. Maar uiteindelijk trok hij in bij het gezin van een Nederlandse vriend, wiens achternaam Duinmeijer hij ook aannam. De ouders van die vriend werden aangewezen als zijn wettelijke voogd en Kerwin had het uitstekend naar zijn zin.

Tot de fatale nacht van 20 op 21 augustus 1983. Kerwin en een paar vrienden vierden de verjaardag van één van hen. Na thuiskomst aan de Overtoom, waar het gezin-Duinmeijer woont, besloten ze nog even de straat op te gaan om hun honger te stillen. Na ongeveer een uur lopen kwamen ze bij een shoarmatent aan, waar ze eten en drinken bestelden.

Bij het verlaten van de shoarmatent kreeg de tiener ruzie met twee skinheads. Na een hevige woordenwisseling en fysiek handgemeen, werd hij zonder pardon neergestoken in zijn rechter buikstreek door een (derde) skinhead, de zestienjarige Nico Bodemeijer, die zich bij zijn twee vrienden had gevoegd. Terwijl hij stak zou hij onder meer ‘vuile nikker’ en ‘ga terug naar je eigen land!’ hebben geroepen.

Slagaderlijke bloeding

Duinmeijer rende gewond naar de Dam, opende de deur van een taxi en vroeg naar het ziekenhuis te worden gebracht. Echter, de taxichauffeur weigerde hem te vervoeren. Een tweede taxichauffeur verleende eerste hulp en regelde een ambulance, die twintig minuten later arriveerde. Duinmeijer, die geraakt was in zijn lever en hierdoor een slagaderlijke bloeding had, overleed enkele uren na aankomst in het ziekenhuis als gevolg van hevig bloedverlies.

De politie arresteerde kort na de steekpartij twee mannen van respectievelijk achttien en 21 jaar. Maar hun rol bleek beperkt en ze werden vrijgelaten. Daags na de steekpartij meldde Bodemeijer zich. Hij verklaarde Duinmeijer met een knipmes te hebben neergestoken.

Omdat voorafgaand aan de steekpartij door Bodemeijer racistische taal richting Duinmeijer werd geuit en de dader de tatoeage ‘100% white’ op zijn arm had staan, werd en wordt door velen verondersteld dat racisme een rol heeft gespeeld. De moord schokte een groot deel van de Nederlandse samenleving, die al werd geconfronteerd met de opkomst van extreemrechtse partijen in de politiek.

Wegwijs gemaakt

De nu 56-jarige William Gentile, die twee jaar eerder dan Kerwin – vanuit Suriname – naar Nederland was verhuisd, herinnert zich de gebeurtenissen rond hem nog goed. “In het begin trok ik veel met hem op. Hij kwam op dezelfde lagere school als ik terecht; ik heb hem toen een beetje wegwijs gemaakt. We woonden ook niet ver van elkaar, dus we zagen elkaar regelmatig. Op de middelbare school verwaterde het contact, ook omdat hij meer met Antilliaanse vrienden omging, ik met Surinaamse. Zo ging dat destijds. Ik weet nog wel dat hij op die school scharrelde met de dochter van de aardrijkskundeleraar. Zuiderwijk heette die man. En die was daar niet blij mee. Maar wij, leeftijdgenoten, vonden dat wel stoer”, lacht hij daarover.

De moord heeft destijds veel indruk op Gentile gemaakt. “Toen dat op maandagochtend door de directeur werd medegedeeld, was ik er kapot van. Vooral toen ik later hoorde dat hij was vermoord vanwege zijn huidskleur. Ik snapte dat niet. Tot die tijd was Nederland toch een behoorlijk tolerant land.”

(lees verder onder de foto)

Therapeutische behandeling

De strafzaak tegen Bodemeijer werd destijds in verband met zijn minderjarigheid achter gesloten deuren behandeld. Op 23 januari 1984 legde de kinderrechter hem de maatregel op van opname in een inrichting voor buitengewone therapeutische behandeling (een soort tbs-regeling voor minderjarigen). De uitspraak was gelijk aan de eis van de officier van justitie.

De rechter verklaarde bewezen dat Bodemeijer Duinmeijer opzettelijk zwaar lichamelijk letsel had toegebracht, de dood ten gevolge hebbende. Echter, de rechter achtte niet bewezen dat hij Duinmeijer met voorbedachten rade van het leven beroofde en stelde in haar vonnis dat het niet aannemelijk was geworden dat racisme een wezenlijk motief voor de daad was geweest, in tegenstelling wat later veel andere deskundigen dachten.

De rechter had bepaald dat Bodemeijer ten minste tot zijn 21ste moest worden behandeld, omdat hij onvoldoende controle over zichzelf had en een gevaar voor zijn omgeving was. Hij werd geplaatst in een kliniek, die speciaal was ingesteld op de behandeling van een dergelijke stoornis. Begin 1988 kwam hij op twintigjarige leeftijd vervroegd vrij.

Echter, de rest van zijn leven verliep ook problematisch. In 1989 werd Bodemeijer voor een ander geweldsmisdrijf tot vijf jaar cel veroordeeld. Tien jaar later kreeg hij vijf maanden cel voor het van een balkon gooien van een wielklem naar twee parkeerwachters. Begin januari 2012 overleed hij. Vermoedelijk heeft hij zelfmoord gepleegd.

Gevaar van discriminatie en racisme

In de nasleep van de moord gebeurde heel veel. Duizenden mensen gingen de straat op om te protesteren tegen het opkomende racisme, een unicum in Nederland. Er werd een meldpunt voor racisme in het leven geroepen, overal in het land werden herdenkingsbijeenkomsten gehouden.

Kerwin Duinmeijer is tot de dag van vandaag onbewust het symbool geworden voor het dreigende gevaar van discriminatie en racisme; niet alleen vanwege huidskleur, maar ook vanwege religie en in het bijzonder de toenemende moslimhaat. Ieder jaar komen mensen op zijn sterfdag bijeen om bij de zinloosheid van zijn dood stil te staan. Duinmeijer mag nooit worden vergeten, meent Gentile. “Ik ondersteun ook de oproep van de (politieke partij, … red.)  BIJ1 van Sylvana Simons, die al sinds 2019 pleit voor een speciaal monument voor Kerwin op de Dam in Amsterdam. Zodat hij nooit vergeten zal worden en de strijd tegen racisme door blijft gaan.”