Tekst en beeld Tascha Aveloo
PARAMARIBO — “Ik zal in deze lezing de Javaanse immigratie niet belichten vanuit een cultureel of antropologische insteek, maar het thema benaderen vanuit een rechtswetenschappelijke invalshoek. Men zal daardoor kunnen zien wat de invloed van de immigratie is op de wet- en regelgeving van Suriname.”
Edward Redjopawiro, die onderzoek heeft gedaan naar het Javaanse cultureel erfgoed in Suriname, Nederland en Indonesië, is door de bibliotheek van de Anton de Kom Universiteit uitgenodigd om donderdag een inleiding te verzorgen in het kader van 133 jaar Javaanse immigratie. Het thema is ‘De Javaanse Immigratie 1890-1939; de invloed van de Javaanse immigratie op de rechtsontwikkeling in Suriname’.
“Wordt een koe of kip geslacht dan gebeurt dat met een gebed, omdat men gelooft dat het moord is”
Redjopawiro heeft veel onderzoek gedaan naar de diverse aspecten van het Javaanse materieel en immaterieel erfgoed en op het gebied van het Javaanse gewoonterecht bekend als adat. Dat zijn gedragingen en handelingen die voor een gemeenschap of samenleving als norm gelden en worden aanvaard.
Bij schending hiervan zullen er meestal sancties worden toegepast. “Die kunnen zijn straf of ernstige waarschuwing. Gewoonterecht is trouwens een stelsel van ongeschreven regels. Dit wordt ongeschreven recht genoemd en bestaat in gemeenschappen vaak al honderden of duizenden jaren. Ter illustratie: als je laat bent voor de training bij de voetbalvereniging moet je bijvoorbeeld tien keer rond het veld rennen.”
Gewoonte rechtsregels
Bij Javanen is het adat verweven in de normen, waarden, tradities, rituelen en ceremonieën, zoals het houden van een slametan of gebedsdienst voor de zielenrust van een overledene. “Je hebt een slametan bij zeven, veertig of honderd dagen, één en twee jaar en duizend dagen. Nergens staat dat men verplicht is om het te doen, maar de gemiddelde Javaan houdt zich aan deze gewoonte rechtsregels.”
Een andere gedachte is die van behoud van harmonie met familie, buren en medemens. “Maar ook met de geestelijke wereld en de natuur. Wordt een koe of kip geslacht dan gebeurt dat met een gebed, omdat men gelooft dat het moord is.”
Het gaat zelfs zover dat sommige planten niet zonder toestemming van Moeder Aarde mogen worden geplukt of gekapt. Verstoring van deze harmonie zal een negatief effect hebben op de persoon die dat doet. Om de harmonie te herstellen zal een slametan of sadyen (kleine slametan) worden gehouden worden. “Dit is de reden waarom Javanen niet gemakkelijk ruzie maken op de werkvloer en wanneer er ruzie dreigt, ze die uit de weg zullen gaan of zullen proberen die te voorkomen.”
Gemeenschapsontwikkeling
Als methode van onderzoek is gebruikgemaakt van literatuur, rechterlijke uitspraken, jurisprudentie en interviews. De cultuurkenner geeft enkele directe voorbeelden van beïnvloeding van de Javaanse immigratie op het rechtssysteem. “In 1942 heeft de koloniale leiding in ons land veertien dorpsgemeenten ingesteld. Het was de bedoeling complete dorpsgemeenschappen naar Suriname te brengen volgens het ‘dessa model’, inclusief alle bestuurlijke modellen en voorzieningen.” Daartoe zijn er koloniale besluiten (wetten) toegevoegd aan het wetboek.
Modernere toevoegingen aan het Surinaams wet- en rechtssysteem zijn onder meer het instellen van het Javaans Nieuwjaar en het erkennen van het Javanisme als officiële religie. Redjopawiro zal in zijn lezing ook ingaan op civiele rechtszaken, rechtszaken tijdens de ‘poenale sanctie’ en de jurisprudentie die daaruit is voortgevloeid.