“Het is een zoektocht naar hoe de moderne Caribische samenleving er nu uitziet en hoe die is geworteld in een verleden van onder meer kolonialisme, slavernij en migratie. Maar ook hoe die is geworteld in kracht en overleving.” Dit vertelt journalist Nina Jurna over de essentie van haar reisserie ‘Van Bahia tot Brooklyn, Caribische verhalen’.

Tekst en beeld Edwien Bodjie

Deze reisserie, eerder in Nederland uitgezonden en vanaf deze week te zien op de Surinaamse televisie, maakte Jurna vanuit de drang om te weten wat de Caribische inwoners verbindt, waar ze ook wonen. Zij spreekt van ‘indrukwekkende ontdekkingen’. Ze reist door Brazilië, Suriname, Trinidad en Tobago, Curaçao, Dominicaanse Republiek, Jamaica en Verenigde Staten. Jurna onderzoekt hoe de geschiedenis doorwerkt in het heden en hoe dit leidt tot een nieuwe Caribische cultuur.

“Je ziet hoe het gaat in die samenlevingen die, hoewel ze allemaal verschillend zijn, toch ook een vergelijkbaar verleden hebben”

In de eerste aflevering, die donderdag bij ABC TV en zaterdag bij Apintie TV te zien is, reist ze naar de Braziliaanse deelstaat Bahia. ‘Van Bahia tot Brooklyn, Caribische verhalen’ is geproduceerd door Memphis Features in coproductie met de Nederlandse omroep VPRO met Martijn Blekendaal als regisseur. Met medewerking van Stichting The Back Lot wordt de serie in Suriname vertoond.

De VPRO schrijft op haar website dat ‘nergens ter wereld zoveel volken en culturen van over de hele wereld, veelal met geweld, samengebracht werden als in het Caribisch gebied’. Hierdoor is er een veelkleurige smeltkroes van de Caribische samenleving gemaakt. “Om het grotere verhaal over de Caraïben te vertellen is de Braziliaanse stad Bahia een goede plek om te beginnen”, zegt Jurna, die zelf in Brazilië woont.

Dat land is volgens haar een harde klassenmaatschappij waarin de geprivilegieerde en hoge posities overwegend door de witte Braziliaanse bovenklasse worden ingevuld. “Onderaan de sociale ladder staan vooral de zwarte Brazilianen”, constateert zij.

Diverse bloedlijnen

Jurna (1969) zelf is een Nederlands journalist met verschillende bloedlijnen: Afro-Surinaamse, inheemse, marron en Europese voorouders. Haar biologische vader is Palestijn en ze is opgegroeid in een Nederlands gezin. “Ik ben een wereldburger en voel me daarom ook zo thuis in deze mooie regio”, verklaart ze.

Jurna werkt als correspondent in Latijns-Amerika voor onder meer het Nederlandse dagblad NRC en omroep NOS. Ze heeft elf jaar in Suriname gewoond en gewerkt. In 2011 verhuisde ze naar Brazilië voor haar werk. Ze kent de multi-etnische Surinaamse samenleving dus goed. “Maar hoe zit het in de rest van de regio? Je ziet hoe het gaat in die samenlevingen die, hoewel ze allemaal verschillend zijn, toch ook een vergelijkbaar verleden hebben.”

Gezamenlijk verleden

Jurna heeft willen vertellen over hoe het nu met die landen gaat en wat voor culturen er ontstaan zijn. Ze reist veel en is wel wat gewend, maar de bezoeken die ze bracht voor deze serie raakten haar diep. Vooral het deel over Curaçao, dat na eeuwen van kolonialisme en slavernij nog steeds deel uitmaakt van het Koninkrijk der Nederlanden, maar wel met een eigen taal, Papiamento, een creooltaal met Afrikaanse, Portugese, Spaanse en Nederlandse invloeden. Ze ziet hoe vooral jonge generaties op de Nederlandse Antillen deze taal tegenwoordig aangrijpen om hun eigen identiteit, zelfbewustzijn en trots te laten zien.

Slavernij gaat volgens Jurna niet alleen over het verhaal van onmenselijk leed en slachtofferschap maar ook van kracht, vrijheidsdrang en verzet. Zo hoort ze het verhaal achter Curaçaose vrijheidsstrijder Tula, die in 1795 met tweeduizend anderen in opstand kwam tegen het Nederlandse koloniale bewind. “Vergelijkbaar met Suriname”, zegt ze.

Ook in de bergen van Jamaica heeft zich iets afgespeeld waarbij een vrouwelijk verzetsheld, Nanny of the Maroons, honderden mensen heeft bevrijd. De Engelsen konden niet tegen haar op. “Het bijzondere in dit land is dat zij een nationale held is. Haar beeltenis staat op een bankbiljet.” Naar eigen zeggen verschilt deze manier van omgaan met marrons of iemand van marron komaf wel degelijk met die van marrons in Suriname.

Trinidad en Brooklyn

Op Trinidad en Tobago zijn er ook veel bevolkingsgroepen. Hindostanen, zoals wij die in Suriname kennen, worden daar Trini’s genoemd. Zij vieren ook Divali en zijn ook bezig zijn met de binding van hun eigen voorouders. Ze spreken de Hinditaal niet meer, kennen de gebeden wel maar weten eigenlijk niet wat er gezegd wordt. “Dus daar zijn ze heel erg van afgesneden, een verschijnsel in veel Caribische landen. Dus dat je ergens van bent afgesneden, van je oorsprong. Dat is dus ook wat de regio bindt”, trekt Jurna de vergelijking.

Eveneens in ‘Little Caribbean’, een wijk in het New Yorkse stadsdeel Brooklyn in de Verenigde Staten, hoorde Jurna indrukwekkende verhalen. Met meer dan één miljoen mensen heeft ‘Little Caribbean’ de grootste Caribische gemeenschap buiten de regio. “De regio bindt, ondanks de grote ontworteling. Er zijn daar nieuwe dingen voor in de plaats gekomen, en dat vind ik zo mooi.”

Over de vertoning van haar reisserie in Suriname zegt Jurna: “Ik ben hier ontzettend blij over, omdat ik het zelf een leerrijke reis vond. Een gezamenlijk verleden van pijn door het slavernijverleden, dat is wat ons verbindt. Ik ben super benieuwd hoe Surinamers er naar zullen kijken en wat de reacties zullen zijn.”