Op het achtererf van de Javanistische geloofsgemeenschap Pernatan Sedjatie Adat Djowo Suriname aan de De Craneweg te Lelydorp heerste een gezellige drukte. Begonnen werd met het bereiden van veertig soorten gerechten voor de berkat, een heilsmaaltijd voor de leden na de slametan (gebedsdienst de volgende dag). Een week eerder werden erven van buurtbewoners en terreinen van de gebedshuizen schoongemaakt. Al deze activiteiten hadden te maken met Tahun Anjar, het Javaans Nieuwjaar dat plaatsvindt volgens de Weton Djowo, de Javaanse kalender, in de Sasi Sura die op 21 juli viel.

Tekst en beeld Tascha Aveloo

Deze eerste dag van de Sasi Sura wordt door veel Javanisten gevierd met een dankdienst. Op deze dag worden ook nieuwe leden ingewijd, waarbij ze het reinigingsritueel ondergaan om actief lid te zijn van de geloofsgemeenschap.

Heel grote bakken eten stonden donderdag op een tafel afgedekt met warimbo bladeren en doeken. Later op de avond, na de slametan, kregen alle leden warimbo bladeren die ze kundig vouwden tot een vorm waarin het eten kon worden meegenomen.

“Mijn moeder heeft me geleerd dat ik mijn man moet volgen. Dus nam ik zijn geloof aan en ik voel me er in thuis”

Weduwe Ingrid Sontotinojo-Djoekasan

Ritueel

Helemaal achter op het erf was er een afgeschermd deel waar de nieuwe leden het reinigingsritueel zouden ondergaan. “Het is niet iets dat met dwang gaat. Het moet een bewuste keus zijn omdat het heel veel van je vereist”, vertelt Alice Kromosemito. Zij en haar echtgenoot zijn zeven jaar lid van de Javanistische organisatie. Ze waren moslim, maar besloten om het Javanisme te belijden.

Het ritueel omvat het dragen van een witte doek op het hoofd, kauwen op bittere kruiden en het kennen van specifieke gebeden in het diep Javaans. “Toen mijn man de gebeden moest aanleren, liep hij in rondjes om ons huis om de woorden in zich op te nemen.”

Na de inwijding moet de gereinigde persoon leven volgens regels zoals het niet mogen eten van orgaanvlees, slapen mag alleen met het hoofd naar het oosten of westen. “Straks wanneer zij in de zaal gaan om te bidden mogen zij geen sieraden dragen en zelfs je bril moet je even afzetten. Als je per ongeluk iets eet dat niet mag dan zijn er gebeden om jezelf te reinigen”,  doet Kromosemito uit de doeken.

Welzijn bevorderen

Het Javanisme is oorspronkelijk een religie die animistische (natuurreligie), boeddhistische, hindoeïstische en islamitische elementen bevat, die door vele Javanen worden beleden, daar zij die als hun oorspronkelijke geloof beschouwen. Zoals elke religie hebben ook de Javanisten heilige boeken.

Deze primbons hebben leefregels die te maken hebben met hoe men moet leven, maar meer nog hoe men zich als een gerespecteerde burger moet gedragen in de maatschappij en regels die de saamhorigheid en het welzijn van de samenleving moeten bevorderden.

“Maar de boeken bevatten voornamelijk gebeden die specifiek zijn voor speciale gelegenheden, zoals geboorte, overlijden, besnijdenis, ziekte en dergelijke”, legt Edward Redjopawiro, cultuurkenner en lid van de Javanistische gemeente, uit. Daarnaast staan de gunstige en ongunstige dagen opgetekend volgens de Javaanse kalender. Dat zijn dagen die ideaal zijn voor dingen, zoals planten, oogsten, aankoop of start van het bouwen van een huis of het doen van zakelijke transacties.

Eén God

Ook de weduwe Ingrid Sontotinojo-Djoekasan is van huis uit moslim maar ze is al 42  jaar actief Javanist en is ook ingewijd. “Ik trouwde met een Javaan die Javanist is en mijn moeder heeft me geleerd dat ik mijn man moet volgen. Dus nam ik zijn geloof aan en ik voel me er in thuis. Mijn moeder heeft ons gezegd dat wat ik ook doe, ik altijd welkom blijf in haar huis. Mijn man was de oudste zoon en wilde de cultuur niet verlaten, dus zijn we Javanisten geworden.”

“Het is niet iets dat met dwang gaat. Het moet een bewuste keus zijn omdat het heel veel van je vereist”

Alice Kromosemito

Binnen het geloof heeft zij geleerd om te leven vanuit de gemeenschapszin en elkaar te ondersteunen waar nodig is, omdat het gaat om het betonen van liefde en behouden van harmonie in relaties. Zij stelt dat iedereen die bidt dat op zijn manier doet, maar het is één God die wordt aanbeden. “Elke donderdag eet ik vegetarisch om Gusti alle eer te geven en hem te bedanken dat Hij me kracht en gezondheid geeft. Het Javanisme heeft me veel geleerd om een beter mens te zijn.”

Tahun Anjar

Onder de grote hoofdtent zaten de mannen en was het eten klaargelegd voor de slametan. De vrouwen en kinderen zaten achterin. Sommige mensen die niet hadden kunnen helpen bij het bereiden van voedsel hadden van huis eten meegenomen dat bij de rest werd gevoegd.

Om zeven uur ’s avonds liep de gebedszaal vol mannen en vrouwen die eerder het reinigingsritueel hadden ondergaan. Ze deden hun schoenen uit en wasten hun voeten. Voor zij die niet deelnamen aan het gebed werd gekoelde soft geschonken uit grote ketels.

Tegen vijf over zeven brak een intens geroezemoes uit. Er werd hardop gebeden. Vervolgens namen de gelovigen plaats in de zaal en gingen drie kiaj (voorgangers) voor in het algemeen gebed. De geur van wierrook vulde de tent en een kiaj prevelde gebeden. Daarna nam een collega het over en ook die bad luidop en dat gebed werd beantwoord met ‘ghe’ (amen).

De Tahun Anjar die binnen de maand Sura valt, wordt overeenkomstig de astrologische betekenis van de Javanistische levenshouding beschouwd als één van de heiligste maanden van het Javaanse kalenderjaar. Vanwege het heilige karakter is het niet toegestaan om in deze maand grote feestelijke activiteiten te organiseren, zoals verjaardagen, huwelijken, verhuizingen, besnijdenissen en reparaties aan huizen. Indien men dat toch doet kan dit volgens het geloof leiden tot onheil en rampspoed.

Redjopawiro: “De Tahun Anjar in de Sasi Sura-maand is bestemd voor bezinning, gebed, vasten, meditatie en spirituele en geestelijke voorbereiding voor het komende Nieuwjaar.” Er wordt een evaluatie gemaakt van wat in het afgelopen jaar is gebeurd, de negatieve gebeurtenissen, tegenslagen, ziekten, familieomstandigheden, maar ook de positieve ervaringen. “En tijdens de meditatie bid je voor specifieke dingen die je graag beter wil zien of bereiken in het komende jaar.”

Balans vinden

Minister Uraiqit Ramsaran van Sociale Zaken en Volkshuisvesting was samen met zijn echtgenote speciale gast op de Sasi Sura-viering. Hij schonk Pernatan Sedjatie Adat Djowo Suriname uit eigen zak vijftig zakken rijst en geld en daarnaast gaf hij namens zijn moskee een bedrag.

Het werd zeer gewaardeerd dat hij enkele woorden in het Javaans sprak. “Ik maak dit voor het eerst mee in deze setting en ik ervaar het als een eer om dit mee te maken. Bij zo een gelegenheid is belangrijk om oprecht te zijn in de religieuze handelingen.” De minister stelde dat er niet kan worden gevast alleen om het krijgen van aardse rijkdommen en geluk.

Het gaat om standvastigheid, harmonie, verbroedering, vrede en liefde en daarin de balans vinden om op aarde goed te kunnen leven. “Laten we de Almachtige niet vergeten en dat we door middel van wat we vandaag hebben ervaren weten dat we gezegend zijn. Laten we elkaar gunnen in het leven en vredig met elkaar samenleven”, was de oproep van de bewindsman.