Gekleed in mooie pangi en kleding van Afrikaanse stoffen waren leden van de culturele vereniging ‘Sonten Pasensi’ en van de organisatie ‘Den Afrikanman fu Sranan’ bij het standbeeld van Kwakoe aan de dokter Sophie Redmondstraat. Het Surinaamse en het Haïtiaanse volkslied en een Afro spiritueel lied werden gezongen. “We hebben het er vaak over dat fysieke katibo voorbij is, maar vandaag de dag is er nog mental slavery”, zegt  Iwan Wijngaarde, voorzitter van Feydrasi fu Afrikan Srananman.

Tekst en beeld Tascha Aveloo

Op 23 augustus organiseerde deze federatie voor de 22ste keer de ‘Remembrance Day 1791 Haiti’. De datum is door de Unesco uitgeroepen tot ‘Internationale dag voor herdenking van de afschaffing van de trans-Atlantische slavenhandel’. Wijngaarde zegt dat Haïtianen in Suriname nauwelijks meedoen met de viering, terwijl deze dag zeer ‘markerend’ is voor hun geschiedenis.

Bij de eerste viering was er wel een groep aanwezig, maar vanaf er spirituele winti handelingen worden gepleegd blijven zij weg. “Dat is een direct gevolg van de invloed van de kerk, die het spirituele van de tot slaaf gemaakten ‘heidens’ heeft genoemd, dus verderfelijk voor de ziel, terwijl dat inherent is aan de religieuze beleving van de Afro-mens. Weet je wat dat mentaal doet met een mens?” vraagt hij retorisch.

Deze verloochening van het eigene is volgens hem slechts één van de redenen waarom de groep – de zwarte mens in het algemeen – als geheel niet veel verder komt of met grote moeite vooruitgaat.

“De rituelen zijn de kracht, de kraka. Als die kracht er niet is, dan is de mens gebroken”

Iwan Wijngaarde

‘We moeten vooruit’

Sonten Pasensi is een culturele organisatie die zich inzet om jongeren bewust te maken van het slavernijverleden. Er zijn twee voorzitters: Johan Shakishon en Ruth Barron. “Uiteraard blijven we niet naar achteren kijken want we moeten vooruit, meer samenwerken en dingen bespreekbaar maken, want dan komen we verder”, zegt Barron.

De organisatie is bezig met een slavernijfilm gebaseerd op het toneelstuk ‘Oteng wi sa kon fri’, geschreven door wijlen Elles Baarn. “Omdat het stuk zo goed en spannend is, vindt men dat het op film moet worden uitgebracht”, vertelt Barron.

De rode draad van het verhaal is dat een tot slaaf gemaakte zich afvraagt of hij werkelijk vrij is. De verdeel-en-heerspolitiek heeft geleid tot ‘het gekoloniseerd denken’, wat de groep vaak verdeeld houdt. “Er zal heel veel moeten gebeuren om die verdeeldheid te verbreken, maar we moeten die stappen nemen.”

Strateeg

In de nacht van 22 op 23 augustus 1791 vond op Haïti, onder leiding van Toussaint Louverture, een bloedige opstand plaats. Die kan als directe aanleiding worden aangemerkt voor de afschaffing van de trans-Atlantische slavenhandel. De vrijheidsstrijder was een geweldige strateeg.

Louverture is geboren als kind van tot slaaf gemaakte ouders die waren ontvoerd uit het West-Afrikaanse koninkrijk. Van zijn vader, die eens een hoge functionaris was aan het hof van de koning van Allada, leerde hij niet alleen over de cultuur, maar ook over de militaire tradities van zijn volk. Hij had leren lezen en schrijven en was een militair strateeg.

Zelfs de Franse tegenstanders omschrijven de succesvolle militaire expeditie als een wonder. Om die reden noemt de Britse historicus Sudhir Hazareesingh Louverture ‘de eerste zwarte superheld’. Zijn bijnaam L’ouverture ‘ (‘de opening’ in de zin van wegbereider), accepteerde hij met trots.

Spirituele bekrachtiging

Wijngaarde: “Waar men niet over praat in de geschiedenisboeken, is de spirituele bekrachtiging die heeft plaatsgevonden voordat de opstand begon onder leiding van de spirituele leider Dutty Boukman. Ze maken er een ‘sprookjesverhaal’ van of noemen het een legende.”

Boukman, die is overleden in november 1791, was een Mawon (ontsnapte slaaf) en houngan (voodoopriester) die een rol speelde bij het uitbreken van de Haïtiaanse revolutie. Op 21 augustus 1791 leidde hij een voodoo bijeenkomst in het woud ‘Bois Caïman’ in de toenmalige Franse kolonie Saint-Domingue. Hierin riep hij de slaven op om in opstand te komen tegen hun overheersers. Deze gebeurtenis luidde de onafhankelijkheidsstrijd van Haïti in.

Boukman was een tot slaaf gemaakte, die zichzelf had leren lezen en schrijven. Volgens sommige wetenschappers betekent zijn voornaam Dutty, ‘man van het boek’, waarmee de Koran zou zijn bedoeld. Hij was op het eiland Jamaica werkzaam als commandeur (slavendrijver) en later als koetsier.

Omdat hij had geprobeerd andere slaven te leren lezen was hij door zijn Britse eigenaar verkocht aan een plantage op het Franse Saint-Domingue (later Haïti). Hij wordt beschreven als iemand met een grote gestalte, een krijgerachtig uiterlijk en indrukwekkende emotionele uitbarstingen.

Kraka

Wijngaarde stelt dat de oude Afro spirituele handelingen en geloofsstructuren essentieel zijn voor de identiteit van de zwarte mens. “De rituelen zijn de kracht, de kraka. Als die kracht er niet is, dan is de mens gebroken. We merken dat er spanning is in het land. Wie is in bruya, de Afro alleen hoor! Niet de Chinees, niet de Javaan of Libanees. Zij hebben hun identiteit en cultuur waardoor ze worden gesterkt.”

Volgens Wijngaarde zou deze groep zich meer dan ooit moet identificeren met de kracht van de strijders en niet kijken naar het slavernijverleden vanuit een slachtofferrol. “Als je alleen al kijkt naar de Franse kolonel Fourgeoud, die vijf jaar lang achter Boni heeft aangezeten, maar hem toch niet heeft kunnen verslaan. Dat is een heldendaad. Het zijn die soort dingen waaruit wij kracht moeten putten.”