De Centrale Bank van Suriname (CBvS) kreeg vorige week van verschillende kanten de volle laag omdat ze haar werk niet naar behoren zou doen en daardoor medeverantwoordelijk is voor de crisis waarin het land zit. Die kritiek lijkt voor een deel terecht. Maar dat is geen probleem van de laatste maanden; het is al jaren onduidelijk wat de moederbank doet en of ze wel toezicht houdt op de commerciële banken en vooral het financiële huishoudboekje van de regering. Niet, getuige de openlijke en ongebreidelde monetaire financiering om de overheidsuitgaven te kunnen dekken.

Tekst Armand Snijders

Beeld dWT archief/DNA

In De Nationale Assemblee (DNA) liet VHP-fractieleider Asiskumar Gajadien vorige week geen spaan heel van de capaciteiten van de leiding van de CBvS. Die zou topsalarissen ontvangen waar nauwelijks voor wordt gepresteerd. “Er gaat iets goed mis bij de Centrale Bank”, aldus de parlementariër in reactie op de opmerkingen van president Chandrikapersad Santokhi dat het toezicht op banken en de wisselkoersen zal worden opgevoerd en versterkt.

Gajadien betwijfelt ten zeerste of die maatregelen wel effect zullen hebben. “Waarom zou er van de ene op andere dag, na aankondiging van de president, geloof ontstaan in de samenleving, dat het nu beter zal gaan bij de CBvS met dezelfde leiding”, zegt hij. Dit vraagt iedereen zich in Suriname af. Want het vertrouwen in de moederbank is op zijn minst zo diep gezonken als dat in de regering.

“Inmiddels heeft minister Stanley Raghoebarsing van Financiën en Planning toegegeven dat de OMO’s een mislukking zijn en dat de samenleving nu opgescheept zit met de gebakken peren”

Maar in hoeverre Gajadien oprecht is en hij werkelijk schoon schip wil maken bij de CBvS, is nog maar de vraag. Want het parlement is ook verantwoordelijk voor de voortdurende crisis, want zij heeft de regering sinds diens aantreden in juli 2020, maar aan laten rommelen en is niet corrigerend opgetreden, ook al was het voor iedereen duidelijk dat het in financieel-economisch opzicht verder bergafwaarts ging. De CBvS-leiding kon daardoor ook haar eigen gang gaan.

Mislukte OMO’s

De CBvS probeert zaken altijd veel mooier voor te stellen dan ze daadwerkelijk zijn. Dat blijkt ook ten aanzien van de veelbesproken Open Markt Operaties (OMO’s). Die werden met hand en tand verdedigd door de bankleiding. En instanties als de Vereniging van Economisten in Suriname die daar kritiek op hadden, werden fel aangevallen.

Volgens de CBvS zou deze maatregel vast en zeker bijdragen aan het beteugelen van de koersstijgingen. Echter, het tegendeel is waar. Inmiddels heeft minister Stanley Raghoebarsing van Financiën en Planning toegegeven dat de OMO’s een mislukking zijn en dat de samenleving nu opgescheept zit met de gebakken peren. Echter, hoewel de regering en de bank daarvoor verantwoordelijk zijn, schuift hij de schuld volledig in de schoenen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

Dat heeft in zijn ogen een behoorlijke inschattingsfout gemaakt met betrekking tot de gestelde eis dat de CBvS haar gezag op het koersenfront moest inleveren en middels de OMO’s moest trachten om die koersen te stabiliseren. “U zult in minimaal twee van de commentaren van het IMF eigenlijk tussen de regels door een schuldbekentenis zien van: ‘ja, we hadden het ook beter moeten voorbereiden’”, aldus Raghoebarsing, die daarmee wil doen geloven dat de regering niets te verwijten valt.

Banken schatrijk

Echter, het is een feit dat de regering in december 2021 akkoord is gegaan met de voorwaarden van het IMF, dus ook de OMO’s. Maar aangezien bij zowel het ministerie van Financiën en Planning als de CBvS onvoldoende deskundigheid in huis is, had men de gevolgen niet goed ingeschat. De OMO’s zijn een enorme mislukking, waar vooral de commerciële banken schatrijk van zijn geworden. Want de absurde rentes die zij kregen (tot zo’n 80 procent), brachten op de diverse hoofdkantoren heel veel geld in het laatje.

Maar het beoogde doel, het afromen van het teveel aan contant geld dat in omloop is, werd niet bereikt. Integendeel, tegen alle geldende afspraken en wettelijke regels in, bracht de CBvS extra geld op de markt. Sinds april 2022 is voor SRD 1,2 miljard aan bankbiljetten extra in omloop gebracht, zo blijkt uit de weekbalansen van de CBvS zelf.

De waarde van de Surinaamse dollar is inmiddels gedaald van SRD 21 per US dollar (een jaar geleden) naar de huidige SRD 37 per US dollar. En het einde is vooralsnog niet in zicht. Deze ongecontroleerde geldschepping is dus de werkelijke reden van de steeds verder stijgende koersen en niet de IMF-maatregelen, zoals de regering blijft beweren.

Stijgende overheidsuitgaven

Ook de nog altijd stijgende overheidsuitgaven zijn daar debet aan. Maar er is werkelijk niemand die de regering daarvoor op de vingers durft te tikken. Dat is de taak van de CBvS en de Rekenkamer van Suriname. De leidinggevenden daar weten wel wat er mis gaat, maar ze zijn in die functies geplaatst door de regering. En teveel kritiek leveren, zou dus kunnen leiden tot ontslag.

De CBvS gaf dinsdag in een verklaring toe dat de toename van de netto Staatsuitgaven ‘de hiermee gepaard gaande geldschepping vanwege verkoop van vreemde valuta door de overheid aan de CBvS alsook vanwege intering door de staat op zijn eigen tegoeden bij de CBvS’, de voornaamste oorzaken van geldschepping in 2022 waren. In het ellenlange communiqué zegt de CBvS verder dat de effectiviteit van de OMO’s in mei 2022 begon af te nemen door de geldschepping ten behoeve van de staat. ‘Dit is niet hetzelfde als monetaire financiering omdat er geen sprake was van kredietverlening door de CBvS. Evenwel is het monetaire effect hetzelfde geweest vanwege het geldverruimend karakter van de financieringswijze’, aldus de bank, die dus wel erkent dat er veel meer geld in omloop is gebracht.

Niet verantwoordelijk

Maar de bank wast de handen in onschuld en acht zichzelf niet verantwoordelijk voor de huidige financiële chaos. Echter, volgens verschillende deskundigen kan daarvoor ook niet het IMF aansprakelijk worden gesteld, zoals Raghoebarsing doet. “Daarvoor zijn de talrijke deskundigen waarmee Santokhi al die jaren heeft geschermd, welke hij naar nu blijkt nooit heeft gehad, verantwoordelijk”, zegt één van hen. “Het wordt pijnlijk duidelijk voor de samenleving dat die ‘deskundigen’ van Santokhi en co er een puinhoop van hebben gemaakt en zij ons in het ravijn hebben geduwd waar Bouterse ons aan de rand van had gebracht.”

De overheid heeft volgens hem en anderen de ontvangen dividenden van Staatsolie verkocht aan de CBvS en daarvoor SRD’s gekregen. “Met deze SRD’s heeft de overheid voor sinterklaas gespeeld en daarmee de markt overspoeld, waardoor de waarde van de SRD drastisch is gedaald en we nu met een koers van SRD 37 voor de US dollar zitten.”

Raghoebarsing erkent dat de samenleving dieper in de problemen geraakt omdat het overtollige cashgeld niet uit omloop is gehaald. “Het is ongelukkig zoals het is gelopen. Het had niet mogen gebeuren op de manier zoals het gegaan is.”

Wat er nu moet gebeuren, weet eigenlijk niemand. Ook de minister komt niet verder dan dat het belangrijk is dat de monetaire autoriteiten in overleg moeten blijven. Gajadien heeft herhaalde malen aangedrongen op vervanging van banktoppers die niet voldoende functioneren. “Er moet duidelijk uit een ander vat getapt worden”, luidt zijn dooddoener.-.

In het volgende deel: Geen herstel zonder vertrouwen.