De basis voor de huidige economische malaise is gelegd door de NDP-regering onder leiding van president Desi Bouterse. Maar onder de huidige VHP/Abop-regering van zijn opvolger Chandrikapersad Santokhi zijn Suriname en de meeste Surinamers er alleen maar verder op achteruit gegaan. Koppigheid en verkeerde besluiten zijn daar vooral de oorzaak van. Maar dat vertellen de leiders natuurlijk niet. Veel lezers zijn inmiddels het spoor helemaal bijster wat er nu echt aan de hand is. De Ware Tijd schept in een serie artikelen wat duidelijkheid in de wirwar.

De waarheid rond de stijgende koersen

De Nationale Assemblee (DNA) is dinsdag in een speciale vergadering bijeengekomen om van de regering te horen waarom de valutakoersen nog steeds zo blijven stijgen en vooral wat ze daaraan denkt te gaan doen. Immers, hoe meer de koersen stijgen, hoe meer de samenleving verarmt. Maar het is zeer de vraag of president Santokhi en zijn ministers de werkelijke oorzaken van de op hol geslagen koersen gaan vertellen of die weer zullen verzwijgen, zoals ze al meer dan een jaar doen.

Minister Stanley Raghoebarsing van Financiën en Planning staat versteld van de stijgende koers, zo beweerde hij donderdag tegenover Key News. Het was vooral gespeelde verbazing, want in werkelijkheid zal hij heel goed weten wat er aan schort en waarom de koersen niet droppen of op z’n minst stabiel blijven. Maar verder wilde hij niet veel zeggen, dat zal wel dinsdag tijdens het debat in het parlement gebeuren, waarbij “alle vragen beantwoord zullen worden.”

Dat het IMF medeverantwoordelijk is voor de steeds maar stijgende koersen is klinkklare onzin en een aantoonbare leugen

Het is op zich al een wonder dat parlementsvoorzitter Marinus Bee de vergadering van dinsdag wilde inlassen. Waarschijnlijk omdat Mahinder Jogi (VHP), die zich grote zorgen zegt te maken over de koersontwikkeling, daarop had aangedrongen en een reactie verwacht van de regering. En de grootste coalitiepartner mag hij natuurlijk niet in de kou laten staan. Maar iedere keer als de oppositie om een spoedvergadering vraagt, geeft de voorzitter van het ‘Huis van de Democratie’ niet thuis.

Onheilstijding

Zo vroeg de NDP vorige week tevergeefs om duidelijke tekst en uitleg van de president over het jongste debacle rond het IMF, dat haar beslissing om de betaling van de lening te hervatten, wéér had uitgesteld. Hoewel het volgens Santokhi zeer belangrijk was dat we die steun zouden krijgen.

Tegen ondernemer en VHP-sponsor Jean ‘Saya’ Mixon heeft hij onlangs zelfs gezegd dat het krijgen van een nieuwe tranche noodzakelijk was om de bevolking de -al jaren beloofde- verlichting te brengen. Maar nu die tranche nog maanden uitblijft, heeft het staatshoofd nog geen enkele reactie op die IMF-onheilstijding gegeven en gezegd wat voor gevolgen dit heeft. En vooral hoe hij dan die verlichting zal brengen.

Maar dat het besluit van het IMF vergaande gevolgen heeft, is zeker. Want daardoor is in feite de enkele weken geleden door het parlement aangenomen overheidsbegroting van 2023 grotendeels waardeloos geworden. Voor dit jaar werd daarin namenlijk gerekend op zo’n 450 miljoen US dollar steun uit Washington, die in tranches van elk 57 miljoen US dollar betaald zou moeten worden. Uit dit bedrag was per tranche ongeveer 20 miljoen US dollar bestemd als budgetondersteuning, hetgeen Suriname nu zal missen met alle gevolgen van dien voor de overheidshuishouding.

Daarnaast blijven zolang er geen IMF-deal is, de verwachte gelden uit van de ontwikkelingsbanken, zoals de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank en de Caribische Ontwikkelingsbank, om projecten mee uit te voeren. Hierdoor wordt nog eens een soortgelijk bedrag misgelopen. Hoe dat gat opgevuld moet worden, is voor iedereen een raadsel. Waarschijnlijk ook voor Santokhi.

Regering doorzagen

Tijdens de aanstaande vergadering over de koersen kunnen de parlementariërs in ieder geval hun kans grijpen en de regering doorzagen over het IMF. Want dat behalve de koersontwikkelingen ook het IMF aan bod zal komen, daar kan de regering niet onderuit. De twee zijn immers met elkaar verbonden. Maar niet zoals iedereen denkt, door wat de regering de samenleving wil doen geloven. En dat is dat het IMF medeverantwoordelijk is voor de steeds maar stijgende koersen. Want dat is klinkklare onzin en een aantoonbare leugen.

Het zijn ook niet de cambiohouders die met regelmaat wel de Zwarte Piet krijgen toegespeeld omdat zij de koersen zouden opdrijven. Ondernemers en particulieren moeten wel hun toevlucht tot de cambio’s nemen, omdat de overheid (lees: de Centrale Bank van Suriname – CBvS) er niet in slaagt en de commerciële banken er niet toe aanzet voldoende valuta beschikbaar te stellen (in deel 2 houden we de de rol van de CBvS en de commerciële banken tegen het licht).

De belangrijkste oorzaak is het beleid van de regering, die er notabene zelf voor verantwoordelijk is dat Washington de geldkraan heeft dichtgedraaid. Het doel van de lening van 690 miljoen US dollar van het IMF was de versterking van de verzwakte monetaire reserves en er daarmee ook voor zorgen dat de commerciële banken -waarvan de meesten na het tijdperk-Bouterse op omvallen stonden- weer gezond kunnen worden.

Aardappel- en uienschandaal
In dat kader werd op 10 juni 2022 door de DNA de nieuwe Bankwet aangenomen, die bijna tien maanden later nog altijd niet is afgekondigd door Santokhi. Daardoor heeft de wet nog geen enkele rechtskracht. In die wet zijn vooral zekerheden ingebouwd voor de Centrale Bank die zich aan strikte regels dient te houden. Zodat het ‘aardappel- en uienschandaal’ rond de kasreserves, dat zich onder Bouterse voltrok, nooit meer kan plaatsvinden.

Ook moet die wet ervoor zorgen dat er geen ongebreidelde monetaire financiering meer kan plaatvinden (waartoe ook een memorandum of understanding tussen het ministerie van Financiën en Planning en de CBvS is getekend), maar dat tot op de dag van vandaag nog altijd gebeurt. Dat heeft de moederbank -en ook voormalig minister Armand Achaibersing van Financiën en Planning- altijd ontkend, maar de weekstaten die de CBvS zelf publiceert liegen niet. Die worden door de bankleiding heel anders geïnterpreteerd dan de meeste financieel deskundigen, onder wie die van het IMF.

Het is te hopen dat men (met name de doorgaans kritiekloze coalitie) zich niet met een kluitje in het riet laat sturen

Valse start

De basis voor alle problemen waar we nu mee te maken hebben, begonnen al direct na het aantreden van de regering. Santokhi dacht de rommel van tien jaar NDP zelf wel even te kunnen oplossen en sloeg goedbedoelde en nuttige adviezen van de hand. Met name de Vereniging van Economisten in Suriname (VES), die doorgaans door regeringen als serieuze gesprekspartner wordt beschouwd, is vanaf dag één genegeerd.

Santokhi had kennelijk geen zin in pottenkijkers, hij had het volste vertrouwen in zijn dreamteam die het economische varkentje wel eens zou gaan wassen. Hij zou iedereen “jaloers” maken en zijn beleid zou voor een financiële injectie zorgen, zo zei hij in juni 2021. Maar hij overschatte zichzelf deerlijk.

De kritiek dat teveel geld pompen in de economie -zeker als je dat als overheid niet hebt- volgens economen zou leiden tot inflatie, wuifde Santokhi achteloos weg. “Laat die economen zich bezighouden met economische vraagstukken.” Santokhi vond het dus niet de moeite waard om zich met de gevolgen van zijn beleid bezig te houden, ondanks de voortdurende waarschuwingen van de VES.

Hij wilde als president optreden omdat “mijn samenleving in de armoede zit”. Maar dat heeft helemaal verkeerd uitgepakt, zo is inmiddels aangetoond. De armoede is sindsdien alleen maar toegenomen, het huishoudboekje van de overheid is een rommeltje, de economie zit muurvast en de valutakoersen rijzen de pan uit.

Het probleem dat als een rode draad door alle problemen loopt, is dat de regering al sinds haar aantreden geld uitgeeft dat ze niet heeft. Soms ontkwam ze daar niet aan (bijvoorbeeld om de betaling aan ambtenaren te garanderen) en moest ze wel duur geld bij de commerciële banken lenen of van de weinige winstgevende staatsbedrijven ‘betrekken’.

Daarnaast weigerden de regeerders op hun eigen uitgaven te beknotten maar die wel gefinancierd moesten worden. En er werden, tegen de zin van het IMF, bovendien miljoenen US dollars gestopt in onder meer de SLM, waarvoor Santokhi nog steeds geen verantwoording heeft afgelegd in het parlement.

Toename aantal bankbiljetten

Verder is het aantal bankbiljetten dat alleen al in de afgelopen vier maanden in omloop is gekomen, van 2 september 2022 tot met januari van dit jaar toegenomen met ruim SRD 400 miljoen. Vermeldenswaard is dat in de periode april 2022 tot september 2022 de bankbiljetten in omloop ook al drastisch was toegenomen met ongeveer SRD 800 miljoen (dit valt eenvoudig af te lezen van de weekbalansen van de CBvS). In dezelfde periode is de waarde van de SRD sterk gedaald van SRD 21 per US dollar naar SRD 31 per US dollar: een waardedaling van 47 procent in nauwelijks vijf maanden tijd. Dat heeft nog geen enkele regering voor elkaar gekregen.

Er is dus een toename van SRD 1.2 miljard aan bankbiljetten in omloop vanaf april 2022 tot en met januari van dit jaar. Waar dat geld vandaan komt, is onduidelijk. Het staat ook in schril contrast met het streven van de CBvS om juist geld af te romen, waardoor de koers daadwerkelijk gedrukt kan worden. Dus hoe dat kan, daarover zal Ragoebarsingh ook uitleg in het parlement moeten geven.

De regering heeft dus heel wat uit te leggen tijdens haar aanstaande optreden in het parlement. Het is te hopen dat men (met name de doorgaans kritiekloze coalitie) zich niet met een kluitje in het riet laat sturen. Zodat de samenleving eindelijk eens de antwoorden krijgt waar al zo lang op gewacht wordt.

In het volgende deel: De rol van de CBvS en de banken.