GO KON ESI BAKA / Euritha Tjan A Way
De relatie tussen instituten in Suriname en Nederland, Surinamers, Nederlanders, dan wel Nederlandse Surinamers heeft dit jaar een andere dimensie. We kijken elkaar in de ogen aan en bespreken de diepe wonden die het gedeelde slavernijverleden heeft geslagen in ons (onder)bewustzijn. Als journalist en student móést ik er deel van zijn, in beide landen. Dus mi go fu kon esi baka.
Deze titel klinkt als het begin van een interessante parabel of misschien de aankondiging van mijn eerste roman. De eerste is het zeker niet, de tweede…wie weet. Maar ik heb de eerste twee woorden ‘geleend’ van de opmerking die wintipriester Marian Markelo maakte tijdens haar inleiding bij het symposium ‘Slavernij, doorwerking en bevrijding’ in de Domkerk in Utrecht.
Mijn vraag is dus, heeft de duivel de kerk gedurende al die jaren slavernij dus geïnfiltreerd en heeft God dat toegestaan … of is het beeld van God en duivel achterhaald in de kerken?
De raad van kerken in Nederland heeft besloten eens kritisch naar zichzelf te kijken en de eigen rol binnen het slavernijverleden te onderzoeken, bespreken en te bepalen hoe verder. Markelo stelde dat de rol van de dominee als vertegenwoordiger van de kerken in de kolonie vrijwel hetzelfde was als die van de koopman. De koopman kocht het lichaam van de slaaf op en de dominee bewerkte de ziel. Beiden in voordeel van het in stand houden van slavernij. Een interessant standpunt.
Onze eigen dominee Edgar Loswijk van de Evangelische Broedergemeente gaf voorafgaand aan Markelo haar speech al toe dat de kerk de Afrikanen hun eigen spiritualiteit had ontnomen en daarmee een groot deel van hun roots. Markelo kon die opmerking van Loswijk – de dominee was daarvoor in eigen kringen in Suriname weliswaar veel minder toegeeflijk – waarderen en bouwde daarop voort.
Bij mij kwam gelijk de vraag op: wat was de rol van de duivel dan? Vandaar mijn titel van deze eerste column. Want, wanneer mensen in de fout gaan zegt de kerk dat het de duivel is die de mens verlijdt het kwade te doen. Mijn vraag is dus, heeft de duivel de kerk gedurende al die jaren slavernij dus geïnfiltreerd en heeft God dat toegestaan … of is het beeld van God en duivel achterhaald in de kerken?
Het is een gedurfde stap van de kerken om zich kwetsbaar op te stellen en te reflecteren. Maar het komt het beeld van een alwetende God niet ten goede. In de wintireligie is er geen duivel; er is goed en kwaad. Elk de kant van een medaille met als belangrijkste doel balans. De mens houdt zichzelf in balans door de keuze voor de eigen daden en de positieve of negatieve nawerking van die keuze.
Over de vraag hoe verder na de reflectie van de kerk is weinig antwoord gekomen. Logisch eigenlijk, hoe ga je verder nadat je jezelf als vertegenwoordiger van een alwetende God toch een beetje een rode kaart geeft. Ik denk dat de kerk moet focussen op herstel, reparatie.
Dat zou kunnen als ze zou erkennen dat de afstammelingen van Afrikanen een eigen spiritualiteit hebben en ze daar evenveel recht op hebben als de moslims, de Hindoes, de Javanen en de andere groepen in de wereld.
De oude kerken geven dat op hun manier eigenlijk al een beetje toe en zeker met deze reflectie. Rest de nieuwe kerken nog, daar is alle kwaad nog het domein van de duivel. God en de mens treffen geen blaam. Je kan niet corrigeren wat niet jouw schuld is … in geen enkel geval.