INGEZONDEN

Er zijn verschillende volksverhalen over onze inheemse broeders en zusters. Een van ze is dat de oudste bewoners van ons land mensen soms vragen om rekenschap over dingen die hen misschien 25 jaar eerder zijn aangedaan. Hiermee wordt bedoeld dat inheemsen, ongeacht hun situatie, nooit vergeten.

Een gezegde onder de Saramaccaners luidt vrij vertaald: “een Indiaan is nooit zo dronken dat hij de weg naar zijn hangmat vergeet.” Maar toch zijn er momenten in onze geschiedenis waarin we “vergeetachtige Inheemsen” tegenkomen. Op deze bijzondere dag zullen wij daarnaar kijken.

Ze hebben hun eigen leven en vrijheid op het spel gezet door marrons op te vangen en soms zelfs ‘vergeetachtig’ te zijn om hen te beschermen

Tijdens het bewind van gouverneur Van Sommelsdijck werd er vrede gesloten met inheemse opperhoofden. Een verplichting uit het vredesverdrag was dat de inheemsen tegen betaling uit plantages ontsnapte Afrikanen zouden terughalen.

Ook werden ze ingezet als gidsen door de koloniale overheid tijdens strafexpedities tegen de marrons. Zo deden de inheemsen verschillende hand- en spandiensten voor de overheid.

Gastvrije kapiteins

De inheemse wisten op hun eigen manier om te gaan met de regels in het verdrag. Een van hun vroege leiders, kapitein Arimone, was een goed voorbeeld hiervan. Hij bood bescherming aan de marronleider Pedro, die erg gevreesd werd door de koloniale overheid. Hoelang Pedro bij hem verbleef, is niet precies bekend, maar hun vriendschap duurde meer dan tien jaar.

Naast Arimone waren er ook andere inheemse leiders die gastvrijheid toonden aan de marrons. Ze deelden hun kennis over het tropische bos en de wateren van Suriname, waardoor de marrons leerden welke vissen en dieren ze konden gebruiken als voedsel en welke medicinale planten ze konden gebruiken voor genezing.

Hierdoor konden de marrons overleven in hun nieuwe omgeving. De succesvolle ontsnapping van de Surinaamse marrons was deels te danken aan de rol van inheemse leiders zoals Arimone.

Er ontstonden problemen toen de koloniale overheid ontdekte dat Arimone marrons had geholpen en opgevangen. Dit gebeurde door verraad van een inheemse man. Arimone werd opgeroepen door de overheid, maar hij legde uit dat hij niet tot de hoogste leiding van de inheemsen behoorde en zich daarom niet kon melden bij de overheid.

Ondanks Arimone’s uitleg slaagde de koloniale overheid er toch in om een list te gebruiken om de inheemse hoofdman, zijn familie en zijn broer Jary gevangen te nemen. Wat er daarna met deze leider is gebeurd, is helaas niet bekend. De geschiedenis geeft ons geen verdere informatie over zijn lot na deze gebeurtenissen. Zij broer Jary komen wij wel tegen als een vergeetachtige persoon!

De vergeetachtige Jary

In het koloniale Suriname hadden de inheemsen nog een andere rol. Ze werden gevraagd om het koloniale leger te begeleiden naar de dorpen van de marrons. De inheemsen waren experts in het bos en konden deze taak bijna moeiteloos uitvoeren. Jary, de broer van Arimone die ook gevangen was genomen, moest deze taak vervullen. Onder dwang moest hij het koloniale leger brengen naar het dorp van Pedro, omdat hij Pedro goed kende.

Tijdens deze tocht gebeurde er iets opmerkelijks. Jary vertelde dat hij zich tijdens de tocht niet meer kon herinneren welke weg hij moest nemen. Hij was de weg naar het dorp volledig vergeten!

Hij wist alleen nog de weg naar verlaten kostgronden te vinden. Maar Jary was niet de enige inheemse leider die tijdens militaire tochten last had van vergeetachtigheid. Er waren ook andere leiders die hiermee te maken hadden.

Het verhaal geeft geen specifieke reden waarom Jary ineens geen beroep kon doen op zijn geheugen tijdens de tocht met het koloniale leger naar het dorp van Pedro.

Kan het zijn dat Jary, als inheemse leider, de weg naar het marrondorp ‘vergat’ om de marrons te beschermen tegen het koloniale leger? Hij heeft kunnen voorkomen dat de marrons gevangen zouden worden genomen en gestraft.

Kan het ook zijn dat Jary, als inheemse leider, sympathie had voor de totslaafgemaakten die deel uitmaakten van het koloniale leger? Hij heeft hen de weg naar vrijheid gewezen. Of: A Ingi pur’ don gi den Bakra?

Vandaag herdenken wij de dag van de Inheemsen, de oudste bewoners van Suriname. Op deze dag denken we aan hun verzet tegen onrecht in Suriname. Ze hebben op hun eigen bijzondere manier de totslaafgemaakte Afrikanen geholpen in hun moeilijke situatie.

Ze hebben hun eigen leven en vrijheid op het spel gezet door marrons op te vangen en soms zelfs ‘vergeetachtig’ te zijn om hen te beschermen.

Op deze speciale dag staan we stil bij hun bijdragen aan de geschiedenis van Suriname en blijven we ons bewust van het belang van respect en erkenning voor de inheemse bevolking en hun rechten.

Frank Jabini

De redactie van de Ware Tijd stelt lezers in de gelegenheid stukken in te zenden ter publicatie. In principe worden alle ingezonden artikelen opgenomen, tenzij de inhoud schadelijk, kwetsend of beledigend is voor derden. Stukken die worden geplaatst komen niet noodzakelijkerwijs overeen met de mening van de Ware Tijd. De redactie behoudt zich het recht voor om stukken niet te plaatsen, of in te korten of te redigeren zonder dat die uit hun context worden gehaald.