INGEZONDEN
Slavernij was direct verbonden met veel liederen, veel zang, dans en vrolijkheid die de slaven op de been hield met hun pijn, angst, enorme vernedering en strijd naar vrijheid. De vele gezongen liederen en uitingen van de slaven zien we anno nu nog terug in de vele ‘zwarte Afro-Amerikaanse kerken en de huidige evangelische en pinksterkerken.
De huidige veelkleurigheid van muziek en zang was de samenhorigheid die slaven verbond met een eigen taal tijdens het harde onmenselijke werk. In de liederen die slaven zongen ging het veelal over de gebeurtenissen die geloof, pijn, hoop, moed en liefde uitspraken, zoals het bekende lied ‘We Shall overcome’.
De herdenking van de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863, dwingt anno nu nog tot nadenken over wat de precieze identiteit van de slaven en de nazaten is, hun Afrikaanse oorsprong voorouders en cultuur
De Trans-Atlantische Slaven geloofde in een hogere macht en waren veelal monotheïstisch oftewel geloofde in een ‘god’. Veel van de Amerikaanse spirituals die over slavernij gaan vinden hun oorsprong in de bijbelse gebeurtenissen.
Hoe kan deze herkenning eigenlijk terwijl de slaven uit Afrika kwamen met hun eigen geloof, was dit toch een vorm van herkenning van hun identiteit als mens, een deel van de overlevering van hun voorouders? Of waren zij allen gedwongen bekeerd tot het christendom om te kunnen overleven?
De Abrahamic religions dominant 15e tot aan de 18e eeuw
De herdenking van de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863, dwingt anno nu nog tot nadenken over wat de precieze identiteit van de slaven en de nazaten is, hun Afrikaanse oorsprong voorouders en cultuur.
Deze huidige zoektocht leidt tot een vorm van innerlijk herstel en rust, boosheid en woede, naar het waarom wij en waarom deze gruwelijke vorm van economisch gewin met slaven die niet als mens beschouwd werden. Onderzoek leert dat verschillende slaven in het Caribisch deel van het Koninkrijk het protestantisme en het katholisme aanhingen en dat dat hun religie was.
Reeds voordat de trans-Atlantische slavernij begon, was in de 15e eeuw de dominante geloofsstroming op het (West-)Afrikaanse continent de zogenaamde ‘Abrahamic religion’, afkomstig van de bekende vader Abraham die ook de voorvader of ‘de stamvader genoemd wordt van alle volken’.
Deze dominante religieuze stroming bestond uit de volgende religies: het christelijk geloof, het jodendom, het katholisme en de islam die al dan niet in afzonderlijke dominante vorm voorkwamen op het Afrikaanse continent in de verschillende Afrikaanse landen.
Naast het sterke geloof in een monotheïstische God kwamen veelal ook op het Afrikaanse continent andere kleinere Afrikaanse religies voor in de verschillende Afrikaanse dorpen. Met het geloof van deze ‘Abrahamic’ geloofsstromingen werden de trans-Atlantische slaven gebracht naar het Caribisch gebied. De slaven waren ook veelal analfabeet en hun geloof werd overgedragen via een ‘oudste van hun stam of een priester of iman.
Protestanten en katholieken in de West-Indische koloniën
De kerkgeschiedenis laat zien dat de religie van de slaven van de Nederlandse koloniën protestants en katholiek was. Voor Aruba gold dat tot voor 1842 er weinig bekend was over het geloof van de slaven Na 1842 was bekend dat de meeste slaven tot het katholicisme behoorde en enkelen na de afschaffing van de slavernij protestants waren omdat ze de religie van hun slavenhouders overnamen.
Curaçao als handelscentrum was tot 1499 Katholiek mede door de Spaanse ontdekkingsreizigers die zowel de indianen en de slaven actief bekeerde tot het Katholicisme. Pas in 1634 deed het protestantisme haar intrede in de Caribische koloniën.
Er is nog steeds veel discussie over vieringen en de ceremonieën van beroemde wintipriesteres tijdens het jaarlijkse Keti Kotie festival 1 juli waar veel nazaten afstand van doen
Anders dan de katholieken deden de protestanten niet aan het bekeren van slaven, want dat zou in strijd zou zijn met de ‘leer’ van broederschap en gelijkheid in de Here zoals de bijbel dat zelf voorstond.
Deze enorme ‘scheiding van volken gedachte’ en de racistische koloniale ideologie, lag aan de oorsprong dat protestanten zich discriminerend uitlieten jegens de katholieken, en ook jegens de slaven die veelal katholiek waren. Deze bejegening van protestanten en katholieken is anno nu nog in gedragingen naar elkaar toe zichtbaar en in het omgaan met elkaar: ik ben Protestants ik ben katholiek!
Anders dan in Suriname was in 1700 de Gereformeerde kerk de staatsreligie van de slavenhouders die zich afzijdig hield van zending onder de slaven. Met de intrede van de Hernhutters in 1735 mocht er geëvangeliseerd worden bij de plantages onder de slaven.
Naast het bouwen van scholen, ziekenhuizen en hulp aan de armen kwam er langzamerhand ook de tegenstroming op gang voor de afschaffing van de slavernij. Met de evangelisatie kwam het gesprek op gang van de wreedheden die niets met de bijbelse leer te maken hadden.
Ten tijde van de afschaffing was 56% van de meerderheid van de slaven ook lid van de Hernhutters de huidige Evangelische Broeder Gemeente, een ander deel van de slaven bekeerde zich tot de katholieke kerk die veel later actief werd in 1840, of slaven werden lid van de Gereformeerde kerk het geloof van de slavenhouders.
De Slavenbijbel
Kerken speelden ook een enorme rol tijdens de slavernij. Waren het niet dat ze zich afzijdig hielden van wat de bijbel echt leerde en ook toestonden dat de Slavenbijbel gebruikt werd om slaven in toom te houden, het inspireerde tot tucht van slaven en beperkte hun in hun rechten.
Dit was de eigen weergave van de oorspronkelijke bijbel die alle passages van de bijbel weghaalde over de goede behandeling van slaven. Heel bewust werd uit de Slavenbijbel weggelaten dat zowel de meester als de slaaf dezelfde God hadden en elkaar goed moesten behandelen.
Ook passages ontbraken dat slaven vrij mochten zijn en een compensatie mee konden krijgen als ze vrij waren. Notabene werd er steevast vastgehouden aan de leer van de vloek van Cham, de zoon van Noach die zijn vader naakt zag toen hij dronken was.
De leer werd door zowel de slavenhouders als kerken onderwezen als de reden waarom het enorme ‘lot’ de slaven getroffen had en ook een onafwendbare vloek bleef dat het ‘zwarte volk’ getroffen heeft. Uit deze slavenbijbel mochten de slaven lezen. Deze bijbeluitlegging speelt anno nu nog in de bejegening van nazaten, dat ze minder zijn en mindere kansen in de samenleving verdienen.
De Slavenbijbel leerde dat slaven slaaf diende te zijn, maar bewust niet dat slaven vrij mochten van de slavernij zoals de beroemde uittocht uit Egypte, met de bekende Spiritual: Go down Mozes, let My people go! Slaven mochten het verhaal van deze bevrijdende uittocht niet kennen.
De Emancipatiewet 1 juli 1863 de afschaffing slavernij met de gratie Gods
Met de afkondiging van de Emancipatiewet, schreef Koning Willem III ‘bij de gratie Gods’ de erkenning van een hogere Macht gestoeld in het Protestantisme van het Koninklijk huis.
Een wet die een einde maakte aan de ongelijkheid, de onmenselijkheid en de vrijheid van de in totaal 50 duizend slaven op Aruba, Curaçao, Sint-Maarten, Sint-Eustatius, Saba en Suriname. Een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis met een bijbel in de hand, die leed veroorzaakte die er nimmer had mogen zijn.
1 juli 1863 is de afschaffing van de gedachte dat slaven niet in de hemel konden komen omdat ze ‘zwart’ zijn, de afschaffing van de Cham-gedachte, de afschaffing van de wrede straffen van slaven als ze ongehoorzaam waren, het was de afschaffing van straffen die niets met de bijbel te maken hadden zoals bijvoorbeeld de opgetekende straffen dat vrouwen hun kinderen of baby’s in zee werden gegooid bij aanmeren als ze niet wilde luisteren of een straf om een vrouw aan een vleeshaak te hangen.
Daar had de Gratie Gods dienen te gelden, voornamelijk voor de trans-Atlantische slaven met hun ‘Abrahamic’ religieuze opvattingen, goedheid moest gelden in hoe zij behandeld diende te worden.
Winti was geen norm voor alle slaven
Er is nog steeds veel discussie over vieringen en de ceremonieën van beroemde wintipriesteres tijdens het jaarlijkse Ketikoti festival 1 juli waar veel nazaten afstand van doen. Er is bij veel nazaten geen herkenning en doen daar uitdrukkelijk afstand van.
Onderzoek laat immers zien dat winti praktijken geen onderdeel waren van alle trans-Atlantische slaven en niet voor allen als de Afrikaanse cultuur en identiteit gold. Het was een beperkte groep slaven en hun nazaten die zich bezighield met deze vorm van geestenuitingen, met dans en ritmes met aanroeping van voorouders.
De winti was ook onder de slavernij een tijdlang verboden onder de Surinaamse Staat. Ook werden geen maskers toegestaan die de verering van voorouders en dode geesten symboliseerde. Op bijvoorbeeld Curaçao werd de Tambu met ritmes en de aanroeping van geesten van voorouders en seances ook een lange tijd verboden.
Diverse Surinaamse en andere Caribische slaven en nazaten zijn hier immers ook niet met deze religie geboren en opgegroeid ook niet toen zij onder de slavernij leefde of eerder mannumissie ‘vrijverklaarde’ slaven waren. Anders dan altijd gebracht onder het mom van dat dit de Afrikaanse cultuur en identiteit is, behoorden de winti of de ‘bruha’ niet tot de geldende norm van de slaven.
Noch behoorde het tot het geloof of de religie die alle slaven aanhingen als onderdeel van hun Afrikaanse identiteit en cultuur. Het overgrote deel kwam veelal met een van de Abrahamic beliefs naar het vasteland.
De uitlegging van voorouders en vereringen van de slaven was, dat de rol van voorouders benoemd werd tot God in de expliciete context van ‘God smeken om bescherming zoals Hij dat bij de voorouders deed toen ze uit slavernij traden en toen ze diende te vluchten, het besef dat ze als mens kort op aarde zijn zoals hun voorouders die overleden zijn, of de herinnering aan de voorouders toen ze moesten kiezen welke god ze zouden dienen.
De keus om te kiezen tussen een god die niet kan zien noch kan praten en met een beeld door een mens gemaakt is of kiezen voor God zelf. Daarbij ging het plengoffer van de “Abrahamic religion” van de slaven over dankzegging aan God zelf en geheel niet over voorouders die dood zijn.
Dit alles zou de echte 1 juli 1863 viering dienen zijn van de ‘echte verbroken ketenen’. Een viering waar de nazaten die zich herkennen in vieringen zoals in de geschiedenis opgetekend is.
Bijzonder is dat de afschaffing van de slavernij de emancipatie en vrijheid, in de kerken werd uitgesproken met de slaven, in een kerkelijk huis zoals ook de bijbel het voorschrijft, een thuis voor de slaven en hun nazaten, een thuis voor herstel maar bovenal voor vergeving, hoop en een nieuwe toekomst voor alle generaties van de nazaten die daarop zou volgen.
1 juli 1863 werd in de kerken gevierd met dankzegging en met saluutschoten begroet, met vreugdedansen, vlaggen, feest in de straten met muziek en dankzeggingen aan de regering die de slaven hun echte vrijheid gegeven had.
Bron
Armando Lampe: het christendom op Curaçao en in Suriname. Tijdschrift Suriname Taalkunde, letterkunde en geschiedenis jaargang 21 (2002) pg 15. Slaven zonder Plantage Luc Alofs 2013. Ongemakkelijk erfgoed de slavenbijbel: Rianneke van der Houwen-Jelles De rol van de Bijbel in het Nederlandse slavernijverleden:
Martijn Stoutjesdijk “de vloek van Chamn Gospel; bron van muziekale hoop; en anderen: Historische en geschiedschrijvers slavernij, african religion in the 14th , 15th century.
De redactie van de Ware Tijd stelt lezers in de gelegenheid stukken in te zenden ter publicatie. In principe worden alle ingezonden artikelen opgenomen, tenzij de inhoud schadelijk, kwetsend of beledigend is voor derden. Stukken die worden geplaatst komen niet noodzakelijkerwijs overeen met de mening van de Ware Tijd. De redactie behoudt zich het recht voor om stukken niet te plaatsen, of in te korten of te redigeren zonder dat die uit hun context worden gehaald.