“Ik heb het stuk ruim twintig jaar geleden voor het eerst gezien en toen al was ik er enorm van onder de indruk. Toen mij in juli van dit jaar is gevraagd of ik het in Suriname wil spelen, kon ik alleen maar ja zeggen”, vertelt de Canadese acteur Ryan Cunningham aan de Ware Tijd over het theaterstuk ‘Tales of an Urban Indian’.

Tekst Tascha Aveloo

Beeld creativefutures.com

Hij zal met collega Nolan Moberly vijf optredens verzorgen: woensdag twee keer, donderdag één voorstelling en vrijdag twee. De acteurs zullen het stuk opvoeren spelen in Suriname op een bijzondere locatie: een rijdende bus. Elke rit/opvoering begint en eindigt bij het gebouw van On Stage.

Improviseren

‘Tales of An Urban Indian’ is het verhaal van producer en acteur Simon Darryl Douglas, die semi-autobiografisch de belevenis vertelt van een inheemse jongeman die is geboren in British Columbia, een inheems reservaat in Canada. Hij vindt het tijd om meer van de wereld te zien. Hij komt problemen tegen op zijn tocht naar de grote stad Vancouver. “Het zijn serieuze issues, maar het verhaal is wel doorspekt met stevige humor.”

“De hoop is natuurlijk dat men het begrijpt en mogelijk ook dingen eruit herkent die lokaal te herleiden zijn”

Acteur Nolan Moberly

Het stuk is al vijfhonderd keer door diverse andere acteurs opgevoerd. “Het theater waar het regelmatig werd opgevoerd, zou worden afgebroken om vervolgens een nieuw theater te bouwen. De producent zag een grote stadsbus langsrijden en kreeg het briljante idee om het stuk in een te doen”, vertelt stagemanager Sadie Wannamker. Dat was ruim acht jaar geleden.

Omdat het door slechts één of twee acteurs wordt gespeeld, ging het makkelijk. “De bussen hier zijn wel anders. Veel smaller, maar we gaan improviseren”, belooft Cunningham.

Nog steeds actueel

Hij gelooft dat het verhaal van Douglas – hoe jammer ook – nog steeds relevant is. Het heeft te maken met de rechten, mogelijkheden, directe en indirecte bedreigingen van de inheemse manier van leven in Canada, maar ook in andere delen van de wereld.

Moberly zal enkele personages van het stuk op zich nemen. “Ik ga dit voor het eerst spelen samen met Ryan. En om dit verhaal te lezen waren veel dingen herkenbaar. Dit karakter vertelt over de problemen van een inheemse in de stad.”

Moberly is ook inheems, maar is niet in een reservaat opgegroeid. Voor hem is de ‘aparte behandeling’ die inheemsen vaak krijgen bijna dubbel op en wel van zijn eigen mensen. “De mensen van de stad kijken je ‘raar aan’ en als je naar het reservaat gaat krijg je blikken van ‘hij is niet van hier, hij is geen echte inheemse’.

Moberly ziet dit stuk als een uitdaging omdat hij diverse persoonlijkheden mag vertolken. “De hoop is natuurlijk dat men het begrijpt en mogelijk ook dingen eruit herkent die lokaal te herleiden zijn.”

‘Indianen’

In Canada worden inheemsen onder de naam ‘First Nations’ gegroepeerd. Dat zijn meer dan 650 stammen, allemaal vaak met hun eigen taal, tradities en gewoonten. Cunningham legt uit dat ‘Indians’ oftewel ‘Indianen’ de term is die door de kolonisten werd gebruikt omdat ze dachten dat ze in India terecht waren gekomen. “Door de jaren heen is de naam enigszins aangepast, maar de wettelijke verordeningen die onze gebieden begrenzen en die de inheemsen een bepaalde status geven, staan bekend als ‘The Indian Act’.”

Hij vindt het jammer dat de problemen die 25 jaar geleden al speelden nog steeds belangrijk zijn voor de moderne inheemsen. “Het is een geschiedenis van hoe we zijn gekomen tot de term Indiaan en daarna wilde men de term niet meer gebruiken en werd het ‘Indigenous’. Er is ook de term ‘Mestiz’, die verwijst naar iemand die is gemixt. Maar dat klopt nu ook niet, omdat de Mestizen ook een eigen cultuur hebben.” Cunningham is van de Cree-stam.

‘Uitroeien’ inheemsen

Toen de Engelsen in Canada aankwamen, konden zij het land van de inheemsen niet met geweld krijgen. Er werden overeenkomsten getekend die bepaalde rechten van hen vastlegden voor de grote inheemse regio’s. “Maar die overeenkomsten zijn veelal vals. Gronden worden verkocht en er komen allerlei regels die duidelijk maken dat de Canadese regering er alles aan doet dat er geen inheemsen meer zullen zijn.”

Hij geeft een voorbeeld dat ruim 254 jaar geleden een ‘witte gemeenschap’ de heilige begrafenisgronden van een bepaalde stam heeft verkocht aan een bedrijf om ‘golfbanen’ te bouwen. “Er is protest geleverd en mensen zijn doodgegaan. Nu ligt het project stil.”

Een andere regel die door de overheid wordt toegepast, is dat een ‘status vrouw’ – een vrouw die erkend inheems is – die trouwt met een ‘niet status man’ niet langer als ‘inheemse’ wordt gezien. Anderzijds wordt een inheemse man die trouwt met een niet-inheemse vrouw wel gezien als inheems. “Maar als je ernaar kijkt dan wil dat zeggen dat het bloed verwatert. De vrouw is de drager eicel, dan zal het zaad van de man geen zuivere inheemse vrouw meer bevruchten. Na een aantal jaren zullen er geen volbloed inheemsen meer zijn.”

Hij vertelt dat er in de Verenigde Staten eerst bloedonderzoek moet worden gedaan als mensen onder de ‘inheemse status’ wil vallen. Wie minder dan 50 procent inheems is, krijgt dan die status niet toegekend.

Uitwisseling

Wannamker vertelt dat het idee om naar Suriname te komen komt van Arkady Spivak, producent en topman van Talk is Free Theater in Barrie Ontario, Canada. “Hij is een geweldige man die komt met heel aparte ideeën en die er alles aan doet dat ze ook worden uitgevoerd.”

Na Suriname zal het stuk worden opgevoerd in andere landen met veel inheemsen: Chili, Fiji Eilanden en Nieuw-Zeeland. “Maar dit doen we ook om nieuwe connecties te maken, zodat we in de toekomst met meer theaterproducties kunnen reizen, maar ook dat er uitwisseling plaats kan vinden.” Spivak vindt culturele uitwisseling belangrijk.

In Canada zijn er veel fondsen beschikbaar voor kunst en theater. Voor dit stuk hebben financieel bijgedragen het Canada Council for the Arts en de Ontario Arts Council.  De productie wordt in Suriname ondersteund door Kappel Productie.