Tegen het einde van de BRICS-top van 22, 23 en 24 augustus in Zuid-Afrika, voegde de BRICS-groep, een acroniem voor Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, zes nieuwe leden toe: Argentinië, Ethiopië, Egypte, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Iran. Deze uitbreiding ondermijnt de gangbare berichtgeving in westerse media en vergroot de verdeeldheid binnen de BRICS.

BRICS heeft de Groep van Zeven (G7) overtroffen in het mondiale aandeel van het bbp. Met de toevoeging van de zes nieuwe leden vertegenwoordigt BRICS nu meer dan 46 procent van de wereldbevolking en 43 procent van de mondiale olieproductie. Bovendien zijn er plannen om handel te drijven buiten de Amerikaanse dollar.

‘Amerikaans exceptionalisme,’

Toch vertellen statistieken en uitspraken alleen niet het hele verhaal. De uitbreiding van de groep markeert de neergang van de Amerikaanse hegemonie en haar ideologische basis, het ‘Amerikaans exceptionalisme’, dat stelt dat de Verenigde Staten het ‘beste’ land ter wereld is en Amerikaanse dominantie als permanent beschouwt. Vermoedelijke bondgenoten en tegenstanders zullen naar verwachting de economische, politieke en militaire dictaten van Amerikaanse beleidsmakers niet langer zonder meer accepteren, ongeacht de gevolgen voor hun eigen soevereine ontwikkeling.

Multipolaire wereldorde

De toetreding van de zes nieuwe BRICS-leden getuigt van een multipolaire wereldorde waarin geen enkele natie de alleenheerschappij heeft. Hoewel BRICS niet expliciet gericht is op derde landen, is de uitbreiding ervan deels een reactie op de gevaren van Amerikaanse hegemonie in de wereld. De opname van Iran in deze eerste multilaterale uitbreiding van de BRICS-landen is een bewijs van het verzet van het mechanisme tegen unilaterale sancties en haar inzet voor vreedzame ontwikkeling.

De toelating van Argentinië tot BRICS kan niet los worden gezien van het Amerikaanse buitenlandse beleid dat Latijns-Amerika beschouwt als zijn ‘achtertuin’. Neoliberaal beleid en hervormingen die door de VS zijn opgelegd onder de “Washington Consensus” hebben aanzienlijk bijgedragen aan de economische neergang van Argentinië.

Krachtige Wall Street-hedgefondsen, ook wel ‘gierfondsen’ genoemd, hebben de Argentijnse schuldenlast geëxploiteerd door de rijkdom van het land weg te sluizen, met steun van het Amerikaanse rechtssysteem. Het BRICS-lidmaatschap vertegenwoordigt een grote stap richting economische soevereiniteit voor Argentinië.

De toetreding van Ethiopië, Egypte, Saoedi-Arabië en de VAE tot BRICS markeert een belangrijke verschuiving in de geopolitieke analyse van het Afrikaanse continent en West-Azië. Na de val van de Sovjet-Unie verklaarde de VS ‘het einde van de geschiedenis’ en streefde snel naar hegemonie over deze hulpbronnenrijke regio’s. Dit leidde tot invasies in soevereine landen en voortdurende pogingen om diepe en ongelijke relaties te ontwikkelen met ‘vriendelijke’ regeringen.

Saoedi-Arabië is bijvoorbeeld een van de belangrijkste geopolitieke partners van de VS geweest. De VS domineerden lange tijd de mondiale energiemarkt door Saoedi-Arabië’s enorme oliereserves in Amerikaanse dollars te kopen, de belangrijkste reservemunt ter wereld sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Egypte, Ethiopië en de VAE zijn van groot belang voor de bredere belangen van de VS in het behouden van dominantie over Noord-Afrika en West-Azië. De inmenging van de VS in de zaken van deze naties en de bredere regio speelde een rol in hun interesse om zich aan te sluiten bij BRICS. Bovendien hebben veel Afrikaanse en West-Aziatische landen gewaarschuwd dat handel met Rusland tijdens het Oekraïne-conflict zou resulteren in sancties en boetes.

BRICS is echter niet louter een afwijzing van het Amerikaanse beleid. Landen in het Mondiale Zuiden, die over het algemeen een lager economisch en industrieel ontwikkelingsniveau hebben en zich meestal in de periferie van meer geïndustrialiseerde landen bevinden, delen gemeenschappelijke belangen en zijn vaak complementair in termen van economieën. BRICS biedt niet alleen win-win-alternatieven, maar ook een beleid van niet-inmenging in de interne aangelegenheden van andere landen.

Het diversifiëren van relaties ligt dus in het belang van het Mondiale Zuiden, ongeacht de relatie van elk land met de VS. BRICS is slechts een van de vele voorbeelden van de groeiende kracht van de multipolaire wereld. Multilaterale mechanismen in alle ontwikkelingsgebieden zijn in opkomst, van de Shanghai Cooperation Organisation tot door China geleide projecten zoals de Belt en Road Initiative, die tot doel hebben de connectiviteit langs en voorbij de oude Zijderoutes te vergroten.

De recente historische expansie van de BRICS-groep injecteert nog meer hoop en inspiratie in een wereldorde die veel verwoestingen heeft ondergaan als gevolg van de door de VS geleide unipolariteit en het ideologische fundament van het Amerikaanse exceptionalisme.

Door: Danny Haiphong, Global Times