Van prachtige diersoorten zoals de luiaard en de ocelot tot de immense bomen zoals de kankantrie. Het is allemaal te vinden in de natuur van Suriname, zoals in het bos. Avonturiers hebben er vertier en toeristen worden verrast met de vele bijzondere plekken in het binnenland. Voor de doorsnee Surinamer is het dé plek om even te ontsnappen aan de stress van alledag en tot rust te komen.

Tekst Kevin Headley

Onderzoekers en schrijvers produceren al jaren boeken over de wetenschap en de mystieke waarde van het bos. En nog steeds wordt veel erover geschreven. Er worden ook nieuwe insecten, dier- en plantensoorten gevonden. Suriname, met een tropisch regenwoudklimaat en in oppervlakte viermaal zo groot als Nederland, heeft een grote verscheidenheid aan flora en fauna.

Bijna 90 procent van het landoppervlak is met oerwoud bedekt en er zijn veel rivieren, kreken, moerassen, bosland, savanne en gebergten. Het land heeft zestien beschermde gebieden; namelijk elf natuurreservaten, vier beheersgebieden en een natuurpark. Het grootste natuurreservaat is het Centraal Suriname Natuurreservaat (CSNR), op de Unesco Werelderfgoedlijst staat en behoort tot de grootste beschermde tropische regenwouden ter wereld.

De bewustwording onder de Surinamers moet worden vergroot over hoe bijzonder hun bos is en waarom het belangrijk is te behouden

De oorspronkelijke bewoners van Suriname, de inheemsen, hebben altijd al in harmonie met het bos en de bosgoden geleefd. Ze respecteerden de regels van het bos en vroegen om toestemming als ze iets erin deden zoals jagen of houtkap.

Deze regels leerden zij ook aan de marrons en ook die respecteerden de regels. Het bos was los van hun woongebied ook hun bescherming tegen de plantage-eigenaren. Helaas gaan velen nog verkeerd om met het bos door onder meer rommel achter te laten in kampeergebieden of het water te vervuilen.

Bedreigingen voor het bos

Suriname staat wereldwijd op nummer één als het gaat om mijnbouw gerelateerde ontbossing. Van het totale bosverlies tussen 2001 en 2020, wat neerkomt op 1.847 vierkante kilometer, is 28,5 procent veroorzaakt door uitbreiding van mijnen. Guyana komt op de tweede plaats met 20,8 procent. Deze cijfers komen uit een onderzoek van WWF-Duitsland naar mijnbouw als oorzaak van ontbossing tussen 2001 en 2020.

Naast lokale acties door bijvoorbeeld de handhaving te versterken, illegaliteit aan te pakken en duurzame alternatieve vormen van inkomsten te creëren, zal er ook wereldwijd verandering moeten komen in de vraag naar minerale producten zoals goud. Dit kan door de impact van minerale producten te koppelen aan de wereldwijde doelen om klimaatverandering, ontbossing en biodiversiteitsverlies een halt toe te roepen.

Volgens de negende milieustatistiekenpublicatie staat Suriname nog steeds bekend als een land met een hoge bosbedekking en een lage ontbossingsgraad. In de periode 2008 tot 2014 is echter een duidelijk stijgende trend vast te stellen in dit laatste, terwijl in de periode 2015 tot 2018 deze varieerde tussen 0,06 en 0,07 procent.

Een jaarlijkse ontbossing van meer dan 0,2 procent zal ervoor zorgen dat Suriname zijn status verliest van land met een lage ontbossingsgraad. Tot nu toe verkeren ons land en Guyana in de omstandigheid dat er geen groot landbouw wordt uitgeoefend. In de andere Amazonelanden is dit juist een van de voornaamste redenen voor ontbossing.

Onlangs werd bekend dat er mennonieten naar Suriname zullen komen om groot landbouw uit te oefenen. Als dit doorgaat, zal landbouw de voornaamste reden van ontbossing worden in Suriname. Volgens informatie van het monitoringportaal Gonini vindt de meeste ontbossing plaats in de Greenstone Belt, een geologische zone van een kraton, als gevolg van goudmijnactiviteiten. Dat is veelal in de districten Brokopondo en Marowijne en deels in Sipaliwini.

Goudwinning en illegale houtkap

Goudwinning en illegale houtkap dragen het meeste bij aan de ontbossing. Bij grootschalige goudwinning moet namelijk bos worden gekapt om de omgeving waar het goud ligt vrij te maken voor ontginning. Hierdoor worden grote delen van het bos vernietigd. De illegale goudwinning zorgt voor verontreiniging van rivieren doordat kleinschalige goudzoekers kwik gebruiken.

De legale houtoogst in Suriname gebeurt wel op een duurzame manier, waarbij strenge regels worden gehanteerd zoals het oogsten van een beperkt aantal bomen op een plek waar bomen mogen worden gekapt waardoor het bos behouden blijft.

Bij illegale houtkap wordt geen rekening gehouden met deze regels en wordt bijvoorbeeld meer dan de toegestane hoeveelheid gekapt en wordt zelfs gekapt op plekken waar dat zelfs niet mag, waardoor er snel veel vernietiging plaatsvindt. Ook dieren zoals de jaguar worden bedreigd door de illegale handel erin. Op Facebook staat weleens de verkoop van bijvoorbeeld de tanden.

De overheid heeft niet genoeg capaciteit en geld om al deze zaken aan te pakken en controle uit te oefenen. Zo zijn er niet genoeg boswachters en jachtopzieners om controle uit te oefenen bij de houtkap en de jacht op dieren. Deze functionarissen hebben ook niet genoeg middelen zoals goede huisvesting in het binnenland en vervoer waardoor ze vaak niet op genoeg plekken kunnen zijn.

Uitdagingen voor bosbehoud

Het bos in de wereld, en vooral in Suriname, wordt wel steeds belangrijker om klimaatverandering tegen te gaan, omdat het de uitstoot van broeikasgassen helpt verminderen. Ontwikkelde landen, zoals de Verenigde Staten en Nederland, zien graag dat landen als Suriname hun bos niet kappen voor commerciële doeleinden, maar juist behouden.

Suriname wil echter voor behoud van zijn bos in ruil daarvoor geld (klimaatfinanciering). En daar gaat het precies mis omdat de ontwikkelde landen daarmee dralen. Die hebben nog geen tot weinig geld overgemaakt en stellen steeds nieuwe eisen, zoals onderzoek in welke mate bijvoorbeeld het bos van Suriname broeikasgassen vermindert. Eisen waaraan niet of moeizaam kan worden voldaan omdat de capaciteit voor onderzoek hiernaar ontbreekt.

Veel natuurorganisaties dringen daarom erop aan dat beter met ons bos moet worden omgegaan. De overheid moet strenge regels vastellen en zorgen dat die worden nageleefd en op overtreding strenge sancties instellen, zoals hogere geldboetes en langere gevangenisstraffen.

De controle moet worden verbeterd door bijvoorbeeld meer boswachters aan te stellen en hun voorzieningen, zoals salaris en werkmiddelen, te verbeteren. De bestaande Wet Natuurbescherming uit 1954 moet zo snel als mogelijk worden aangepast. Er ligt al een wetsvoorstel bij De Nationale Assemblee.

Het wrange van de situatie is dat sommige bewindslieden, onder wie de vicepresident, goudconcessies hebben en daarom moeilijk zullen meewerken aan verandering. Er is vaak gesproken over ordening van de goudsector, maar het is tot nog toe bij woorden gebleven.

Duurzaam toerisme

Het bos kan op verantwoorde wijze gebruikt worden door bijvoorbeeld duurzaam toerisme, waarbij het zo min mogelijk wordt aangetast, en de productie van bosbijproducten zoals bijouterieën en olie uit noten. De lokale samenlevingen kunnen hierdoor ook verdienen.

Er zijn trouwens al niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) mee bezig, zoals Conservation International Suriname en Tropenbos Suriname. De uitdaging is het opzetten van infrastructuur waar de producenten dichter bij de kopers komen. Daar wordt hard aan gewerkt

De bewustwording onder de Surinamers moet worden vergroot over hoe bijzonder hun bos is en waarom behoud ervan belangrijk. Zo kan gedragsverandering worden gestimuleerd wat de kans vergroot dat zij er beter omgaan en ook met de natuur.

De kracht van het bos en de natuur van Suriname zit in haar zuiverheid. Delen zijn alleen te bereiken via boot- of luchttransport. Om het bos te behouden moet er eigenlijk geen ‘ontwikkeling’ plaatsvinden in bepaalde gebieden. Je moet het niet willen veranderen of overnemen. Gewoon zo laten.-.