Tekst en beeld Tascha Aveloo

PARAMARIBO — Met gebruik van archieven kunnen dingen die nu gebeuren in een historisch perspectief geplaatst worden. Oudere mensen kunnen zich misschien nog herinneren wat er in hun tijd gebeurde. Maar jongeren weten dat niet en door de link te scheppen zien zij de achtergronden en dat kan leiden tot een beter begrip.

“Als wij archieven hebben van onder andere tv, radio, games en internet en die ergens netjes liggen opgeborgen dan verdwijnt dat uit ons collectieve geheugen.”  Dit zegt John Leek van het mediamuseum ‘Beeld en Geluid Nederland’, in Hilversum, de stad die gezien mag worden als het hart van de Nederlandse radio- en televisie.  Dit ‘instituut’ behoort tot de grootste in zijn soort wereldwijd, die gedigitaliseerde media archieven beheert.

“Als wij archieven hebben van onder andere tv, radio, games en internet  en die ergens netjes liggen opgeborgen dan verdwijnt dat uit ons collectieve geheugen“

John Leek

Collectief geheugen

‘Beeld en geluid Nederland werkt samen met het Nationaal Archief Suriname (NAS) en in het kader daarvan heeft het instituut al vaker educatieve activiteiten, zoals presentaties hier gehouden. De meest recente activiteit was vrijdag toen een workshop is verzorgd over ‘Gebruik van digitale mediabronnen, media wijs en inclusief’.

De bronnen en archieven worden in Suriname beheerd door het NAS, dat ze makkelijk toegankelijk maakt voor het publiek. “Maar voor welk publiek eigenlijk? Dat is ook belangrijk om vast te stellen.

Die toegankelijkheid bepalen kan de ontsluiting en het gebruik daarvan verbreden en verdiepen”, meent NAS-directeur Rita Tjin Fooh. Ze zegt dat in de samenwerking ook de vraag gesteld is hoe de bronnen die Suriname heeft het best moeten worden toegepast in het onderwijs, bij bibliotheken en andere organisaties.

De activiteiten die de komende tijden zullen worden gehouden moeten volgens haar leiden naar de herdenking van 50 jaar staatkundige onafhankelijkheid in 2025.Uit wat Leek vertelde blijkt de noodzaak om archieven actief en levend te houden.

“Bij ‘Beeld en Geluid’ hebben we getracht om het bezoek van mensen te maken tot een interactieve belevenis en niet zoals bij een regulier museum alleen maar kijken naar beelden en schilderijen”.

Democratie ondermijnend

Het instituut probeert vormen te vinden om de geschiedenis van radio en tv, en de nieuwe media te beleven. Leek noemt het grootste verschil tussen de media van toen en nu dat de gevestigde media alleen het nieuws brachten en er consumenten waren, terwijl vandaag de dag de mensen ook een soort ‘producent’ zijn geworden.

Dat gebeurt door bijvoorbeeld de filmpjes die gepost worden op de social mediakanalen en waarmee tevens wordt bijgedragen aan de vorming van de publieke opinie. Dat is voor de gevestigde media soms problematisch, omdat ze hierdoor niet langer het alleen recht hebben voor de verschaffing van nieuws.

“Dan is het wel van belang om burgers mediawijs te maken, zodat ze ook weten waar zij mee bezig zijn, want de problematiek die ontstaat door deze nieuwe vorm van media is het mogelijk ontstaan van desinformatie, misinformatie en fake nieuws.”

Leek stelt dat de invloed van zulk nieuws heel ver gaat en wereldwijd een probleem vormt. “Het werkt zelfs ondermijnend naar de democratie op sommige vlakken. Dat alles wat bijvoorbeeld op school, door de overheid en de politie wordt gebracht niet meer wordt vertrouwd en dat alles ter discussie wordt gesteld, dat is ook weer niet de bedoeling van vrijheid van meningsuiting.”

Media wijsheid en nieuwswijsheid zijn  daarom essentieel zodat mensen weten hoe (betrouwbaar) nieuws tot stand komt en ook fake nieuws en wat de effecten daarvan kunnen zijn.

Dat probleem werd heel duidelijk tijdens de Covid pandemie waarbij veel mensen podcasts, vlogs en filmpjes maakten met bewezen maar vooral onbewezen theorieën over de covid-vaccins. ‘Beeld en Geluid’ heeft daartoe zelfs een workshop voor mbo-scholen om hen het slechte effect te laten zien dat fake nieuws kan hebben.

Verbinding van collecties

Tijdens zijn studie op de lerarenopleiding in Nederland kwam Leek in aanraking met ‘Audiovisuele vorming en media’, waarin de aankomende docenten leren hoe zij moeten omgaan met media binnen het onderwijs.

Na een brede media loopbaan werd hem gevraagd om mee te werken aan een groot nieuw mediamuseum. Hij is nu de manager ‘creatieve industrie en media’ van ‘Beeld en Geluid’ en is daarmee verantwoordelijk voor de ontwikkeling van strategische partnerschappen.

De samenwerking met het NAS bestaat al langer dan 10 jaar maar is pas de afgelopen jaren weer nieuw leven ingeblazen. Er wordt ook samengewerkt op het gebied van digitalisering. Er is een verbinding van collecties die Suriname en de Nederlandse Caribische eilanden hebben, zodat er een collectie ontstaat die dan centraal toegankelijk gemaakt kan worden.

De workshop van vrijdag was vooral voor medewerkers van media, mediatheken en musea met de focus op leren wat mediawijsheid is. “Maar ook digital inclusion ofwel hoe mediaproducten gemaakt worden,  die voor eenieder toegankelijk zijn zoals slechthorende en laag opgeleide mensen.”