Vrij regelmatig sterven in ziekenhuizen over de hele wereld mensen door besmetting met de ziekenhuisbacterie. In Nederland bijvoorbeeld ontstond enkele malen grote ophef over ziekenhuispatiënten die stierven door complicaties na besmetting.
De jacht op de ziekenhuisbacterie houdt de medische gemeenschap over de hele wereld dagelijks bezig. “Ziekenhuisbacterie” – ook wel superbacterie (superbug) – is een verzamelnaam voor bacteriën die resistent zijn geworden voor (bijna) alle soorten antibiotica. Het wrange is dan ook dat de ziekenhuisbacterie ontstaat juist door veelvuldig gebruik van antibiotica.
Eén van de bekendste is Meticilline-resistente Staphylococcus Aureus of MRSA, die aanvankelijk alleen in ziekenhuizen voorkwam maar sinds het begin van de negentiger jaren ook buiten het ziekenhuis wordt aangetroffen. Sterker nog: superbacterieën komen gewoon thuis in één op de drie huishoudens voor, zonder dat dit tot problemen leidt.
MRSA is een stafylokok (Grieks voor ‘druiventros’, omdat deze bacterie groeit in groepjes die lijken op een druiventros) die ongevoelig is geworden voor het antibioticum meticilline; het woord ‘aureus’ – van aurum, Latijn voor goud – komt van het goudkleurige pigment dat deze bacteriestam maakt.
Ziekenhuisbacterie bij baby’s
In Amerika zorgde een andere ziekenhuisbacterie in 2011 voor bijna een half miljoen besmettingen en 30.000 doden. De Clostridium difficile komt veel in de darmen voor maar veroorzaakt daar meestal geen problemen.
|
Een nieuwe resistente bacterie kan mogelijk wereldwijd problemen opleveren. De darmbacterie is vermoedelijk afkomstig uit India en Pakistan en is ongevoelig voor behandeling met zelfs de sterkste antibiotica. |
Bijna 80 procent van alle pasgeboren baby’s draagt deze bacterie in het darmstelsel en wanneer de overige darmflora wordt verstoord, kan dit leiden tot complicaties die kunnen leiden tot ernstige ziekte of zelfs de dood.
Onderzoekers ontdekten dat deze bacterie het beste kan worden bestreden door ziekenhuiskamers schoon te maken met een desinfecterend middel dat de sporen doodt en patiënten te screenen op de aanwezigheid van C. diff. bij inschrijving.
MRSA: van stal naar woonkamer
MRSA is bij lange na niet de enige ziekenhuisbacterie (hij komt juist steeds minder voor, ontdekte het Belgische Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid) en nieuwe resistente bacteriën steken overal de kop op: Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae en vele andere zorgen voor veel ellende.
Een bepaald type MRSA komt ook in de veeteelt voor. In een groot deel (bijna de helft) van de gevallen worden mensen door vee besmet, zegt arts-microbioloog Miquel Ekkelenkamp (UMC Utrecht) in de Volkskrant, “maar daar is het aantal MRSA-gevallen zo groot dat ze niet meer opvallen”.
 |
| Overzicht percentage MRSA in Europa Bron: RIVM |
Door intensief gebruik van antibiotica bij dieren ontstaan superbugs die vervolgens worden overgedragen op mensen. Van daaruit is het een kleine stap naar besmetting van een persoon met een zwakke gezondheid, die vervolgens kan bezwijken aan de gevolgen van de besmetting.
MRSA komt bij één op elke drie gezonde mensen voor, meestal op de slijmvliezen (van de neus, vagina etc.), zonder dat die ziek worden. Maar MRSA is een ‘contactsport‘: het wordt overgebracht door direct contact met iemand die de bacterie draagt.
Veel mensen lopen nietsvermoedend rond met een ziekenhuisbacterie en bijvoorbeeld huisgenoten kunnen die ongewild overdragen (bijvoorbeeld door niezen of praten) op mensen met een verminderde weerstand; juist die kunnen echter wel door de bacterie allerlei ontstekingen oplopen.
|
De naam ziekenhuisbacterie klopt helemaal niet. We moeten niet doen alsof ESBL een ziekenhuisprobleem is. Dat is het niet, net zomin als MRSA dat is. Die naam is er ooit aangehangen omdat de bacterie in het ziekenhuis werd ontdekt. Het probleem ligt echter niet in het ziekenhuis, maar in de maatschappij. Mensen komen er gewoon mee naar binnen lopen.” |
Besmettingen
Het aantal MRSA-besmettingen ligt in Nederland al jaren op ongeveer 1500 per jaar, schrijft de Volkskrant. In Europa zijn dat 25.000 dodelijke slachtoffers op jaarbasis, in de VS bijna 20.000.
“MRSA gedijt goed in een omgeving waar bepaalde soorten antibiotica worden gebruikt, zoals in een ziekenhuis of verpleeghuis”, meldt het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); omdat MRSA ongevoelig is voor de meeste antibiotica, kan MRSA zich juist in ziekenhuizen gemakkelijk handhaven en verspreiden.
Enzymen
In 2014 meldde het Nederlandse biotechbedrijf Micreos Human Health een doorbraak in de strijd tegen de MRSA-bacterie. Die kon efficiënt worden bestreden door het inzetten van een enzym (endolysine) dat de bacterie doodt.
Endolysineresistentie is onwaarschijnlijk, schrijft Medical Facts, omdat endolysines al miljoenen jaren in de natuur effectief zijn zonder dat er resistentie tegen ontstond. Ook elders werden bacteriofagen (een virus dat bacillen kapotmaakt) ontwikkeld die effectief ingezet kunnen worden tegen bacteriën.
De ziekenhuisbacterie is niet onbehandelbaar. Artsen kunnen als eerste analyseren voor welke antibiotica de bacterie wel of niet ongevoelig is, en een behandeling inzetten met een antibioticum dat wel aanslaat.
Daarnaast zijn er verschillende producenten en methoden die hebben laten zien dat bijvoorbeeld een behandeling met enzymen en bacteriofagen wel degelijk werkt, naast nog meer oplossingen – zonder gevaar voor resistentie.
Hoe kun je een besmetting met de MRSA bacterie voorkomen?
Bron: Gezondheidsplein |