Suriname bezit een culturen cultuur. Dit houdt in dat de Surinaamse cultuur gevormd wordt door en met verschillende rassen en culturen die hun eigen godsdienst, taal, normen, gewoonten en gedragingen hebben.
Hoe verhoudt de Surinaamse mens zich tot de sociologische uitgangsnormen, over ras, taalgebied, omgangsvormen en leefgewoonten tot de westerse sociologie?
Waarom die vraagstelling?
Volgens mij komt het doordat de gevormde Surinaamse mens voorkomt uit zeer uiteenlopende samenlevingsgebieden met duidelijk gescheiden grensgebieden.
Hiermede wordt bedoeld dat elke groepering haar eigen identiteit als taal, ras -en godsdienstgewoonten als karaktereigenschappen heeft weten te behouden. Binnen de gegeven mengelmoes van godsdienstpraktijken en taalbarrières worden de verscheidene omgangsvormen geëerbiedigd, blijven leefvormen gehandhaafd waardoor normen en waarden van elke groep onaangetast blijft omdat er weliswaar een modus Vivendi gevonden is om daarmee om te gaan.
Waren de eerste en tweede generatie terughoudend, betreffende het mengen met andere culturen dan het eigen soort taboe, de afgelopen decennia schijnt de nieuwe generatie die taboekloof, weten te overbruggen, zonder de eigen identiteit te verloochenen.
Het komt erop neer dat geen enkele sociologische theorie van toepassing is op de Surinaamse gemeenschap.
Tijdens de lessen sociologie als onderdeel van mijn bestuurskundige studie, vroeg ik mij af waar ik de Surinaamse samenleving moest plaatsen.
Een dezer dagen, zat ik weer daar aan te denken en kwam een relaas tegen van professor Ruben Gowricharn als toenmalige student niet westerse sociologie en zijn professor van Lier. Een hele eyeopener.
Ruben Gowricharn volgde als tweedejaarsstudent niet-westerse sociologie aan de Rijksuniversiteit Leiden colleges van de Surinaamse professor Rudolf van Lier. Ruben Gowricharn had op de middelbare school zijn boek “Samenleving in een Grensgebied” bestudeerd voor het examenvak sociologie.
Op een keer raakte Ruben Gowricharn na zijn college met hem in gesprek en vertelde dat hij naar Suriname zou gaan om mijn familie te bezoeken. “Geef je ogen goed de kost”, zei van Lier. “We praten er later over”. Na terugkomst uit Suriname zocht ik hem op. “En?” vroeg van Lier benieuwd. Ik begon te vertellen wat me daar zoal was opgevallen. Halverwege mijn relaas onderbrak hij me ongeduldig: “Heb je niet gemerkt dat geen enkele sociologische theorie in Suriname opgaat?” Ik stond perplex, wist geen antwoord te geven en Van Lier – achterover geleund – verkneukelde zich in mijn verwarring. Dat moment, en die woorden bleven me bij.
Jaren later realiseerde Ruben Gowricharn zich dat die opmerking van, van Lier geen momentopname was. Sociologische theorieën zijn mentale extracties van ontwikkelde samenlevingen. Het is bepaald niet vanzelfsprekend dat theorieën ontwikkeld in westerse samenlevingen van toepassing zijn op niet-westerse maatschappijen. Daarvan was Van Lier zich pijnlijk bewust. In de inleiding tot “Samenleving in een Grensgebied” introduceerde hij het concept “de meervoudige maatschappij”.
In tegenstelling tot de “enkelvoudige maatschappij”, die volgens hem uiteenviel in een “pluralistische maatschappij” en een “maatschappij met een homogene cultuur”, bestond de meervoudige maatschappij uit heterogene groepen oftewel een plurale samenleving zoals Furnivall die eerder had beschreven.
Het belangrijkste verschil tussen de plurale en de pluralistische maatschappij bestond uit het verschil in ras, taal en godsdienst. In de pluralistische maatschappij ontstonden culturele variaties binnen een cultuur door een ver doorgevoerde arbeidsdeling, een ongelijkheid van het materiële en culturele bezit van een volk. Juist deze variatie ontbreekt in een plurale samenleving( dus ook in Suriname).
Furnivall meende dat de plurale samenleving bijeen werd gehouden door de staatsmacht en onderlinge economische afhankelijkheid. Van Lier volgde hem niet helemaal in die redenering. Met name op het punt van de economische afhankelijkheid nam hij een afwijkend standpunt in.
Waar Furnivall meende dat de groepen elkaar ontmoeten in het economische verkeer en dus tot elkaar veroordeeld waren, stelde Van Lier dat de groepen in de plurale samenleving in verschillende economische sferen leefden. Hier ontbrak dus de organische samenhang zoals die door sociologen als Ferdinand, Tönnies en Emile Durkheim voor westerse maatschappijen was beschreven. De productie was dus niet vermaatschappelijkt, zouden marxisten zeggen.
Al wees Van Lier in zijn historische beschrijving van de Surinaamse samenleving op het ontstaan van veelal losse en weinig systematische economische verbindingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen, in zijn conceptualisering van de plurale samenleving was hij ondubbelzinnig.
Ik citeer: “In de plurale samenleving ontbreekt de eenheid van ras, taal en bestaat een typologisch verschil tussen godsdiensten; de groepen leven ook in verschillende sferen. De verschillen ontstaan niet door variaties binnen een cultuur, maar door de herkomst van groepen uit volkeren met verschillende culturen”. En iets verder: “De verschillen tussen beide maatschappijtypen zijn zo belangrijk dat er alle aanleiding is om de meervoudige samenleving als een bijzondere samenleving te onderscheiden”.
De Surinaamse samenleving is een plurale samenleving omdat er verschillende rassen zijn, met een eigen taal en godsdienst. Die leven in verschillende sferen.
Wordt vervolgd
A.H.Tjauw-A-Hing / tjauwa@gmail.com