Over de direct gekozen president

In een artikel op de website van GFC Nieuws gaat Guno Rijssel in op een artikel van mijn hand, “waarom veranderen moeilijk is in Suriname”. Hoewel ik iedere discussie over dit onderwerp toejuich, heb ik toch enkele opmerkingen bij het artikel van Rijssel.

Op de eerste plaats lijkt het erop dat Rijssel mij verwijt, dat ik het kolonialisme gebruik als ‘excuus’ voor het gebrek aan hervormingsgezindheid van de Surinaamse politieke klasse. Dat is een vrij ongenuanceerde weergave van mijn artikel. Ik heb inderdaad het kolonialisme genoemd als historische oorzaak van een aantal zaken die in Suriname niet naar wens lopen, maar ik heb ook de patronage politiek van de Surinaamse politieke partijen genoemd. Ik heb nergens gesteld, dat het kolonialisme tot aan het einde der tijden kan gelden als excuus voor het falen van de politiek!

Meer directe democratie als tovermiddel voor alle kwalen?
Volgens Guno Rijssel zit de hoofdoorzaak van het stroef verlopen van hervormingen in de omstandigheid, dat de president in Suriname weliswaar grote uitvoerende bevoegdheden heeft, maar dat hij door het systeem van representatieve (partijen) democratie gedwongen is om concessies te doen. Daarom pleit Rijssel voor een systeem van directe democratie, waarbij de president direct wordt gekozen door het volk en daardoor minder rekening hoeft te houden met  politieke partijen. Ik neem aan dat hij denkt aan een systeem zoals de V.S. dat ook kennen, met een president die direct gekozen wordt door het volk en daar grote bevoegdheden aan ontleent.

Ik ben van mening, dat de huidige regering in Suriname bestuurlijk op twee gedachten hinkt en daardoor minder effectief is. Het NDP-deel in de regering wil toewerken naar een 100% presidentieel model en heeft al een aantal stappen gezet op die weg, zoals de presidentiële commissies. Andere partijen houden vast aan het systeem van representatieve democratie (in Suriname, het gemengd presidentieel-parlementair stelsel). Daardoor ontstaat veel tegenstrijdigheid en inefficiëntie in de uitvoering van het beleid.

Beter was geweest, in mijn ogen, om een grondwetswijziging over meer directe democratie eerst voor te leggen aan het Surinaamse volk en tot die tijd te werken in het kader van het bestaande regeersysteem, waarbij belangrijke veranderingen altijd doorgevoerd werden in goed overleg met het parlement. Nu anticipeert men in feite op iets (de direct gekozen president) dat er nog niet is.

De door het volk gekozen president, voor – en nadelen
Is de direct gekozen president met sterke bevoegdheden degene die alle problemen gaat oplossen, zoals Rijssel denkt? Ik ga daar uiteraard niet over, maar ik heb er wel mijn twijfels bij. In de huidige politieke realiteit zijn er maar twee partijen sterk genoeg om een president te laten kiezen uit hun gelederen: de NDP en de VHP. De NDP vertegenwoordigt ca. 30% van het electoraat en de VHP naar mijn inschatting ca. 15% tot 20%. Een direct gekozen president Bouterse of president Santokhi, zal dus steunen op een politieke partij die ongeveer een kwart van het electoraat vertegenwoordigt.

In de multi-etnische maatschappij Suriname zou zo’n president nog steeds veel tijd en energie moeten besteden  om een minimale consensus te vinden voor zijn beleid, al zouden beslissingen misschien wat vlotter vallen dan nu. Terwijl het afstemmingsproces tussen politieke partijen in het huidige systeem van representatieve democratie grotendeels in het openbaar plaatsvindt (namelijk in het parlement), zou dit bij een direct gekozen president grotendeels plaatsvinden in de achterkamertjes van het presidentieel paleis.  Je kunt je afvragen, of de transparantie van het openbaar bestuur daarmee gebaat is. Het zou ook kunnen leiden tot meer populisme en een verzwakking van de functie van het parlement.

Ik ben het overigens wel eens met Guno Rijssel, dat het een fout is geweest van de regering Bouterse-Ameerali om veel bestuurlijke kwaliteit opzij te zetten vanwege “gewijzigde beleidsinzichten”. Ik ben het ook eens met hem dat het bij het hervormen van de overheid van groot belang is, om de reeds aanwezige kwaliteit te behouden cq te versterken. Maar wie kan een garantie geven, dat dit bij een direct gekozen president altijd het geval zal zijn?

Hier in Europa hebben we Duitsland als voorbeeld van het parlementaire model, waarbij het staatshoofd en de Bondskanselier beide indirect gekozen worden door het parlement. In Frankrijk zien we een zeer machtige president, die direct gekozen wordt door het volk. Toch presteert Duitsland al decennia lang zowel sociaal als economisch veel beter dan Frankrijk en zijn er daar de laatste jaren ook succesvolle hervormingen geweest, terwijl die in het gepolariseerde Frankrijk vaak mislukken.

Jan Gajentaan

In de rubriek ‘Ingezonden’ stelt GFC Nieuws een ieder in de gelegenheid om een eigen mening of visie te geven op alle actuele ontwikkelingen en/of relevante onderwerpen. Stukken die geplaatst worden komen niet noodzakelijkerwijs overeen met de visie en/of de mening van de redactie.  De redactie heeft het recht om de stukken wel of niet te plaatsen, in te korten of te redigeren, zonder de mening en/of visie van de inzender aan te tasten. Er worden alleen stukken geplaatst die behoudens een ieders verantwoordelijkheid voldoen aan wat gesteld wordt in de Surinaamse wetgeving.