De twee grootste economische denkers van de vorige (20e) eeuw zijn ongetwijfeld John Maynard Keynes en Milton Friedman. Tot op de dag van vandaag hebben beiden nog zeer veel invloed op beleidsmakers bij overheden en centrale banken.
Keynes leefde van 1883 tot 1946 en was de grondlegger van de anti-cyclische begrotingspolitiek. Deze theorie komt er op neer, dat de overheid tijdens een recessie juist moet investeren. Keynes legde daardoor de nadruk op de vraagkant van de economie. Als de overheid bijvoorbeeld een groot infrastructureel project opstart, zal dit leiden tot meer banen en een hogere consumptie en daardoor weer tot een hogere productiviteit, zo meende Keynes. De investeringen van de overheid hebben daardoor positieve gevolgen heeft voor de economie.
Friedman (1912 – 2006) was juist een groot voorvechter van de vrije markt economie. Friedman was, in tegenstelling tot Keynes, van mening dat de omvang van de overheid beperkt moest blijven. Daarnaast was Friedman ook een monetarist. Zijn stelling was dat door de hoeveelheid geld in omloop te beperken, centrale banken de inflatie konden beperken. Friedman richt zich daarom meer op de aanbodzijde van de economie.
Reaganomics en de neo-liberale revolutie
Friedman was zeer invloedrijk in de neo-liberale periode, die begon in 1980 met het aantreden in de V.S. van de Republikeinse president Ronald Reagan, die persoonlijk geadviseerd werd door Friedman. Hoewel Reagan’s conservatieve revolutie tot op de dag van vandaag omstreden is, boekten de V.S. in de jaren tachtig en ook daarna nog spectaculaire economische resultaten op basis van dit beleid.
Friedman was overigens ook een belangrijke adviseur van enkele van de BRIC landen (Brazilië, Rusland, India en China), de groeitijgers van de wereld. Deze landen hebben ongetwijfeld een deel van hun enorme succes te danken aan het toepassen van Friedman’s recepten. Een deel van de westerse welvaart is daardoor verplaatst naar de opkomende economieën.
De terugkeer van Keynes
Sinds het uitbreken van de schuldencrisis in 2007/2008 en de daaraan gerelateerde recessie of groeivertraging, heeft het gedachtegoed van Keynes weer een revival gekend. De grote schaduwzijde van de neo-liberale periode was duidelijk geworden, namelijk ongebreidelde hebzucht met alle kwalijke gevolgen van dien zoals torenhoog opgelopen schulden en frauduleus gedrag.
Zo zijn de economische adviseurs van president Obama over het algemeen keynesianen of neo-keynesianen. Doordat de overheid in de V.S. veel investeert, blijft de groei op peil. Nadeel is wel, dat de staatschuld dan blijft groeien. Over het algemeen zijn economen het erover eens, dat een staatsschuld van meer dan 85% van het BNP (bruto nationaal product) in de toekomst leidt tot groeivertraging. De staatsschuld van de VS en ook van Japan, is nu al veel meer dan 85% van het BNP.
Er is echter een ander nadeel van het keynesiaanse recept, dat mijns inziens sterk onderschat wordt. Toen Keynes nog leefde, waren landen nog grotendeels zelfvoorzienend. Simpel gezegd houdt dat in, dat als je toen naar de winkel ging, de meeste producten nog geproduceerd werden in eigen land. Door de revolutie in de internationale handel en in het transport, is daar anno 2012 geen sprake meer van. We leven in een ‘global economy’ en de producten die we kopen in de supermarkt komen overal vandaan.
Het effect van veel overheidsinvesteringen blijft daarom beperkt tot de korte termijn. Een land kan wel investeren in mooie wegen, viaducten en havens, zoals bijv. de Grieken hebben gedaan in de afgelopen jaren, maar als er vervolgens geen schepen afmeren in die havens, dan komt die investering natuurlijk nooit terug.
Hetzelfde geldt voor de miljarden investeringen in onroerend goed projecten (huizen, appartementen, hotels e.d.), die Spanje nu de nek omdraaien. Deze appartementcomplexen staan namelijk in de meeste gevallen leeg met een bordje ‘te koop’ erop! De economische spin-off effecten van die bouwactiviteiten zijn nu uitgewerkt en wat rest is een astronomische schuld, waaronder het Spaanse bankenstelsel acuut dreigt te bezwijken.
Nieuwe problemen vragen om nieuwe oplossingen
Naar mijn mening heeft de wereld vandaag de dag behoefte aan nieuwe inzichten, nu we gebukt gaan onder een algemene groeivertraging, die in sommige landen al heeft geleid tot een diepe recessie. Misschien is het tijd voor een synthese tussen Keynes en Friedman. Dat wil zeggen, dat de overheid wel kan inspringen in tijden van nood, maar dat vooral doet met investeringen die ook echt een bijdrage leveren aan de concurrentiekracht van het land in kwestie.
Suriname is gezegend met een relatief lage staatsschuld van 27,5% van het BNP. Een prestatie waarop menig land jaloers zal zijn, ook in het Caribisch gebied! Ik heb al vaker geschreven, dat Suriname hiervoor wijlen André Telting als Governor van de Centrale Bank dankbaar mag zijn en uiteraard ook zijn opvolger Gilmore Hoefdraad, die tot nu toe goed op de centen heeft gelet.
Ik moet wel bekennen dat ik van de week even de wenkbrauwen gefronst heb, toen Hoefdraad uit Tokyo (waar hij een IMF meeting bezocht) meldde dat hij druk doende was met investeerders om het begrotingstekort en de sociale vraagstukken van de regering Bouterse-Ameerali te financieren.
Hoe sympathiek ik ook sta tegen de sociale agenda van de regering Bouterse-Ameerali, het zal een ieder duidelijk zijn dat de ‘terugverdiencapaciteit’ van een sociale agenda tamelijk gering is. Het is de kunst voor een regering om zo veel mogelijk sociale vraagstukken op te lossen, voor zover de draagkracht van een land dat toelaat. Die draagkracht kan alleen toenemen door te werken aan een gezonde economische groei, die niet gebaseerd is op luchtkastelen maar op concurrentiekracht. Alleen op die manier kan er een blijvende welvaart geschapen worden voor land en volk.
Jan Gajentaan
In de rubrieken ‘Ingezonden/ Aangeboden’ stelt GFC Nieuws een ieder in de gelegenheid om een eigen mening of visie te geven op alle actuele ontwikkelingen en/of relevante onderwerpen. Stukken die geplaatst worden komen niet noodzakelijkerwijs overeen met de visie en/of de mening van de redactie. De redactie heeft het recht om de stukken wel of niet te plaatsen, in te korten of te redigeren, zonder de mening en/of visie van de inzender aan te tasten. Er worden alleen stukken geplaatst die behoudens een ieders verantwoordelijkheid voldoen aan wat gesteld wordt in de Surinaamse wetgeving.