Het woord ‘politiek’ is afgeleid van het Griekse woord ‘polis’ (stad), en is het ontstaan in de periode dat Griekenland bestond uit een groot aantal zelfstandige politieke gemeenschappen, de zogenaamde ‘stadstaten’.
Het klassieke begrip ‘politiek’ is door de Duitse rechtsgeleerde en filosoof Carl Schmitt in de vorige eeuw geïntroduceerd. Inzet hiervan was om tegenwicht te bieden aan liberale krachten.
Zijn bedoeling was dan ook om te voorkomen dat politieke handelingen en de politieke strijd werden vervangen door economische concurrentie en ethische discussies. Schmitt maakte toen al melding van het belang, dat politiek en de politieke basis van de grondwet niet moeten leiden tot een gevaarlijke denkfout aangaande economische ontwikkeling en ethische discussies.
Zijn scherpe kritiek op de liberale individualistische en gedepolitiseerde maatschappij heeft talloze denkers na hem, tot een weerwoord genoopt maar ook geïnspireerd. Na zijn publicatie “Die geistesgeschichtliche Lage des heutigen Parlamentarismus” werd in 1927 ‘Het politieke’ Der Begriff des Politischen gepubliceerd.
Hierin beschrijft Schmitt dat een ware democratische politiek alleen door de keuze van interne en externe vijanden levensvatbaar kan zijn. Volgens Schmitt ontstaat een typische politieke spanning wanneer sprake is van een existentiële tegenstelling tussen vriend en vijand (T.W.A. de Wit, 2001).
De ideeën van Schmitt kunnen worden geïnterpreteerd als een cyclische pleidooi voor een openlijke machtspolitiek. De ideeën van Schmitt over het begrip ‘politiek ’werden door Bart Tromp als basis gebruikt. Tromp koppelde aan dit begrip tevens de begrippen politieke belang, macht en vrijheid van de individu. En definieerde dit als volgt:
Politiek is de wijze waarop in een samenleving de belangentegenstellingen van groepen en individuen tot hun recht komen, meestal op basis van onderhandelingen, op de verschillende bestuurlijke en maatschappelijke niveaus.
Normaliter kan worden gesteld dat er een tweedeling is tussen politiek en (ambtelijk) bestuur. Politici worden immers gekozen en ambtenaren benoemd; de eerste nemen besluiten, de laatste bereiden deze voor en voeren ze uit. De Amerikaanse bestuurskundige Waldo. D (1913-2000) probeerde dit te ontrafelen door de vraag te stellen. Wat is de betekenis van de tweedeling tussen politiek en bestuur?
Het complexe begrip ‘betekenis’ veronderstelde hij als drie aspecten: de inhoud, doelstelling en relevantie van de tweedeling. Te meer dat tot de 18e eeuw weinig aandacht werd besteed aan de bestuurlijke zijde van de overheid. Als antwoord opperde hij dat dit een constitutionele vraagstuk betreft in termen van de machtsscheiding die bijdraagt aan de bescherming van de politieke vrijheid.
In deze stelling wordt een scheiding aangebracht tussen het ambtelijk bestuur en de gevestigde machten, maar bij de eersten was dit bedoeld ter beperking van de staatsmacht en bij de laatsten juist ter versterking ervan. Pas later werd door wetenschappers erkend dat het onderscheid politiek/bestuur in termen van verschillende verantwoordelijkheden een diepere betekenis had aangaande de levenswijzen van individuele gezagsdragers. De ambtenarij werd in dit verband gezien als een passief instrument met een eigen wil.
Robbie Mohansingh