Achtergrond: In Zuid-Sudan is altijd verdeeldheid. In Zuid-Sudan dreigt het etnische geweld uit te monden in een burgeroorlog. Sinds 15 december zijn in het jonge land duizenden mensen omgekomen.

“De situatie is helaas niet uniek voor het land”, zegt Lotje de Vries van het Centrum voor Internationaal Conflict Analyse & -Management van de Radboud Universiteit. Wie heel kort door de bocht gaat, noemt de huidige onrust in Zuid-Sudan een conflict tussen de Dinka’s en de Nuer-stam.

Toch is het vooral een politiek conflict, zegt De Vries. Zij promoveerde vorig jaar op een onderzoek naar de staatsvorming in Zuid-Sudan. De machtswellust van president Kiir, die afgelopen zomer vicepremier Machar en het halve kabinet naar huis stuurde, vormt immers de aanleiding voor de onlusten.

Interne onenigheid

“Machar probeerde een politieke dialoog op te starten, de president stond daar niet open voor”, zegt De Vries, die anderhalve week geleden nog in Zuid-Sudan was. “In het land is amper ruimte om een geschil op een politieke manier op te lossen. De SPLM is de enige partij met invloed, maar intern bestaat veel onenigheid. Een politieke strijd wordt dan een etnische. Het is allemaal zo fragiel dat er al snel naar wapens wordt gegrepen.”

Onafhankelijk

Zuid-Sudan is sinds 2011 onafhankelijk. In de strijd tegen het regime in Khartoum vochten strijders zij aan zij. Het grote doel overschaduwde onderlinge verschillen.

De Vries zegt:

Het was de SPLM die uiteindelijk het vredesakkoord tekende en zo het land zijn onafhankelijkheid schonk. De huidige president Kiir mobiliseerde heel Zuid-Sudan, inclusief voormalige dissidenten. Maar hij weigert anderen mee te laten praten over het land, waardoor veel burgers nu genoeg van hem hebben.

Etniciteit

In tijden van spanning scharen Zuid-Sudanezen zich al snel achter hun etnische identiteit, aldus De Vries.

De SPLM – waarin op papier iedereen is verenigd – is dan nauwelijks meer als één partij te beschouwen. Daar behoren zowel Kiir als  Machar bij met verschillende toekomstbeelden. En om het nog gecompliceerder te maken: de Dinka’s vormen weliswaar de grootste bevolkingsgroep, maar zijn onderling ook weer verdeeld.

De Vries:

“Zolang er geen ruimte voor inhoudelijke discussies is, wordt etniciteit belangrijk.

In de huidige onlusten zit geen structuur. Er is geen politiek brein dat oproept tot geweld, allerlei clubjes nemen zelf het initiatief daartoe. Dat is des te gevaarlijker, niemand heeft er grip op. Dit is trouwens niet alleen iets van de laatste tijd.

Tijdens de gezamenlijke onafhankelijkheidsstrijd werd ondertussen ook onderling gevochten.”

Verkiezingen

Het geweld is eigenlijk nooit weggeweest. De hoofdstad Juba mag zich de laatste jaren in positieve zin hebben ontwikkeld, volgens De Vries zijn sommige andere delen van het land ‘ronduit gevaarlijk’. Een oplossing is ver weg, vreest ze.

“In 2015 staan presidentsverkiezingen gepland, maar ik kan geen kandidaat bedenken die door alle bevolkingsgroepen wordt geaccepteerd. De nu verdreven Machar predikt nationale eenheid en is een kanshebber, maar is ook controversieel vanwege zijn bloedige verleden. Hoewel hij wat lijkt te zijn veranderd, heeft hij veel doden op zijn geweten”

De Vries gelooft overigens niets van Kiirs beschuldiging dat Machar vorige week een coup wilde plegen. “Ik vermoed dat er binnen de presidentiële garde een schotenwisseling plaatsvond en Kiir van de gelegenheid gebruik maakte om tegenstanders te beschuldigen. Die schoten zeggen natuurlijk ook veel over de interne verdeeldheid en de manier waarop dat in Zuid-Sudan wordt opgelost: met wapens.”

Door: NU.nl/Peter Coenen

De lessen van Zuid-Sudan voor Suriname zijn deze:

1.    Los de politieke Interne onenigheid op, door een politieke dialoog te starten met alle politieke partijen in Suriname;

2.    De Surinaamse Staatspresident zou alle politieke partijen dit nieuwe politieke model moeten aanreiken die de mogelijkheid schept tot een politieke dialoog voor alle politiek gevoelige zaken, op basis waarvan op partijprogramma’s in de verkiezingstijd verkiezing behoren te worden gehouden;

3.    Beperking van de etniciteit moet zoveel als mogelijk, als politieke vehicle in de politieke strijd, worden verboden. Etniciteit als identiteit, mag nooit en te nimmer het vertrekpunt meer zijn of worden in verkiezingen, nog in de politieke strijd of aanstelling waar dan ook.

4.    Verkiezingen, mogen nooit en te nimmer een geweldig karakter hebben. Noch in taalgebruik of onrechtmatige beschuldigingen. Het rechtvaardigheidsbeginsel moet altijd het vertrekpunt zijn.

A.H.Tjauw-A-Hing\ tjauwa@gmail.com