Door Jan Gajentaan
Op GFC Nieuws stond vandaag een analyse van de heer Tjauw-A-Hing over despotisme in Suriname en de machtsstaat. Dit in mijn ogen vrij warrige betoog lezende, vroeg ik mij af in welke wereld de heer Tjauw-A-Hing leeft. Volgens de heer Tjauw-A-Hing is er momenteel geen sprake van een machtsstaat in Suriname. De enige bedreiging die hij daarvoor ziet, is de bundeling van partijen.
Een ieder die de politieke ontwikkelingen in Zuid-Amerika een beetje volgt, weet dat het grootste risico op despotisme ontstaat wanneer één partij lange tijd de macht heeft en/of de absolute meerderheid. Met name in Venezuela hebben we de laatste vijftien jaar gezien waartoe dit kan leiden.
In tegenstelling tot de jaren zeventig en tachtig, toen dictatoriale regimes (vaak rechtse “kolonelsregimes”) de macht hadden in Zuid-Amerika, gaat de onderdrukking tegenwoordig op een veel slimmere maar daarom niet minder efficiëntere wijze. Er wordt daarom wel gesproken van “democraturen”. Vaak zijn dit links-autoritaire regimes met democratische legitimiteit doordat er zogenaamd vrije verkiezingen worden gehouden, hoewel het model ook door rechtse regimes toegepast kan worden.
De eerste stap die dergelijke democraturen ondernemen om de vrijheid van de bevolking te ondergraven, is het ondergraven van de trias politica c.q. van de instituten die de trias politica moeten waarborgen. Wijlen Hugo Chávez heeft ervoor gezorgd dat de rechterlijke macht en ook het belangrijke Constitutioneel Hof, bezet werd door zijn partijaanhangers en niet meer functioneerde als een onafhankelijk instituut. Hierdoor was hij ook in staat grootschalig de verkiezingen te manipuleren.
Daardoor is het ook mogelijk voor de Chavisten om kritische oppositieleden op te sluiten vanwege vermeende corruptie en/of vermeende staatsvijandige activiteiten, terwijl de machthebbers en hun familieleden zich eindeloos kunnen verrijken middels corruptie en geen stroobreed in de weg wordt gelegd.
Momenteel zit de belangrijkste oppositieleider (Leopoldo Lopez) al maanden in de gevangenis en de andere (Maria Corina Machado) is al in staat van beschuldiging gesteld.Dat is despotisme. Dat is de moderne machtsstaat!
Een ander aspect is de vrijheid van meningsuiting. Ook in dit opzicht gaan regimes tegenwoordig veel slimmer te werk dan vroeger, toen er openlijk censuur werd toegepast, zoals ook in Suriname in de periode 1980 – 1987 het geval was. Nu worden te kritische media bestreden door het weigeren van advertentieopdrachten of het weigeren van vergunningen om uit te zenden. Ondertussen richten de machthebbers met belastinggeld (!) tal van nieuwe (staats) media op, die uiteraard alleen berichten uitzenden die in hun voordeel zijn.
Ik zou nog een hele tijd door kunnen gaan over de kenmerken van de machtsstaat, maar ik verval dan waarschijnlijk in herhalingen. In ieder geval, lijken criteria zoals hierboven genoemd (de naleving van de trias politica en de vrijheid van meningsuiting) mij veel zinvoller om te beoordelen of er sprake is van despotisme, dan het al dan niet bundelen van politieke partijen, ook al zijn er aan het laatste ongetwijfeld voor- en nadelen aan verbonden.
Ik wil als laatste nog poneren dat de situatie in Suriname gelukkig gunstiger is op dit moment dan die in Venezuela of in Cuba, waar al helemaal geen sprake meer is van democratie. Echter, waakzaamheid is geboden, niet alleen in de richting van één specifieke politieke partij, maar van alle partijen.