Door Jan Gajentaan
Veel is geschreven over de komende Surinaamse verkiezingen in 2015 en de keuze tussen de rechtsstaat en de machtsstaat. Hoewel een dergelijk beeld natuurlijk een simplificatie is van de werkelijkheid, denk ik wel dat de strijd tussen de “Mega Combinatie” en de “Mammoet Combinatie” er één zal zijn van de machtsstaat (Mega Combinatie) versus de rechtsstaat (Mammoet Combinatie). Wat de rol van ABOP (A Combinatie) daarbij zal zijn, is tot nu toe nog onduidelijk.
Naar mijn idee is het behoud van de constitutionele democratie in Suriname de inzet van de verkiezingen in 2015. Constitutionele democratie is een vorm van representatieve democratie. Volgens Wikipedia is dat een regeringsvorm gebaseerd op een grondwet, waarbij het parlement door het volk wordt gekozen. Bij een constitutionele democratie is het grootste deel van de bevolking betrokken bij de verkiezingen en worden vrijheden (zoals persvrijheid, vrijheid van vereniging etc.) beschermd, dit in tegenstelling tot de onvrije democratie (aldus Wikipedia).
Het bijzondere van Suriname is dat het land bij de Onafhankelijkheid opteerde voor een strikt parlementaire variant, met een minister-president als hoofd van de regering en een president als (indirect) gekozen staatshoofd zonder uitvoerende bevoegdheden, die toezag op de naleving van de grondwet. Later is dit veranderd en heeft de president veel uitvoerende bevoegdheden gekregen, waardoor er wel gesproken wordt over een gemengd presidentieel-parlementair stelsel.
Nu is er veel verkeerd gegaan met de Surinaamse democratie, te veel om op te sommen in dit artikel. Om te beginnen was de democratie een laat “geschenk” van de kolonisator Nederland: pas in 1954 verkreeg Suriname Zelfstandigheid en werd “baas in eigen huis”, met uitzondering van de beleidsgebieden Defensie en Buitenlandse Zaken, die er bij kwamen in 1975 (Onafhankelijkheid).
De grootste fout is misschien geweest, dat de Surinaamse economie nog vrijwel volledig in buitenlandse handen was toen de Zelfstandigheid in 1954 een feit werd (Koninkrijk Statuut). Normaliter groeit een staat organisch als gevolg van economische en politieke ontwikkelingen, nu was er sprake van een gekunstelde ontwikkeling door de interventie van Nederland.
Het is begrijpelijk dat veel Surinamers zich destijds wenden tot de overheid voor bestaanszekerheid. Over de collectieve sector hadden zij immers zelf controle, over de private sector niet of nauwelijks.
Hoe begrijpelijk en misschien onvermijdelijk dit ook was, het heeft geleid tot een grote, statische en sterk gepolitiseerde overheid, die soms de trekken vertoond van een patronagestaat met als gevolg daarvan, om zich heen grijpende corruptie. Een overheid, die dringend hervormd moet worden, als Suriname de weg wil vinden naar duurzame welvaart. Gelukkig hamert een partij als DOE hierop.
Dat er veel hervormd en verbeterd moet worden in Suriname, daar is iedereen het wel over eens. De meningen verschillen over de manier waarop dat moet geschieden. Ik ben nog steeds van mening, dat het heersende gedachtegoed binnen NDP/MC zal leiden tot een wijze van regeren, die sterk lijkt op hetgeen we de afgelopen 15 jaar hebben waargenomen in Venezuela. Dat wil zeggen, meer een “participatieve democratie” dan een “constitutionele democratie”, waarbij de president uiteindelijk rechtstreeks gekozen zal worden en veel, heel veel macht naar zich toe zal trekken.
In Venezuela heeft deze machtsstaat (door de chavisten “socialistische heilstaat” genoemd) geleid tot een ernstige uitholling van de constitutionele democratie. De rechterlijke macht is er zwaar gepolitiseerd en wordt ingezet om politieke tegenstanders te intimideren of simpelweg te elimineren.
De persvrijheid is gedecimeerd, corruptie en criminaliteit hebben ongekende vormen aangenomen, grote delen van de middenklasse zijn het land ontvlucht (er was een “brain drain” van ruim 1 miljoen Venezolanen), de inflatie is meer dan 50% en de economie ligt op apegapen.
Natuurlijk kan ik niet met zekerheid voorspellen, dat Suriname exact hetzelfde pad zal volgen als Venezuela, wanneer NDP/MC de verkiezingen wint. Als ik zelf Surinamer was, zou ik in het risico liever niet nemen. Veel hangt nu af van de gebundelde oppositie om een sterk alternatief te presenteren, ook in beleidsmatig opzicht.
Ik was blij met de uitspraak in het afgelopen weekend van Raymond Sapoen (ondervoorzitter van PL), dat de oppositie moet leren van eerder gemaakte fouten. Zelfkritisch vermogen is zeker vereist en in mijn ogen een teken van politieke volwassenheid. Hoe dan ook, spannend zal het zeker worden in 2015!