Voor degene die de Surinaamse politiek objectief probeert te analyseren en niet alles in een pro of anti- Bouterse kader wil plaatsen, is het soms lastig om de koers van deze president goed te begrijpen. Als we de president begeesterd horen praten over zijn sociale agenda of hem tijdens een bezoek op Cuba een lofrede horen afsteken op het communistische bewind aldaar, dan lijkt het erop dat we met een president te maken hebben die thuis hoort in het rijtje radicaal-linkse staatshoofden  zoals Maduro, Castro en Morales.

Op andere momenten, lijkt de president eerder een pragmaticus, die naar de bezwaren luistert van het bedrijfsleven, bijvoorbeeld toen hem vanuit die kant gevraagd werd de SGS douane controles op te heffen. Ik denk dat er meer voorbeelden te noemen zijn, waaruit blijkt dat de president minder een (linkse) ideologische agenda volgt dan sommige van zijn Zuid-Amerikaanse collega’s.

Ook op het niet-economische vlak is de lijn van de president soms onduidelijk. Nemen we als voorbeeld de grondenrechten van marrons en inheemsen. Soms horen we de president vol vuur verklaren dat hij dit goed wil regelen binnen zijn ambtsperiode. Op andere momenten lijkt de president meer te neigen naar het standpunt dat alle grond behoort aan de Surinaamse staat en hij geen onderscheid wil maken tussen groepen burgers. Af en toe krijg ik het gevoel dat zich in de directe entourage van de president een anti-grondenrechten lobby bevindt, die veel invloed heeft.

Het historisch kader
Als we zaken historisch bekijken, komen we al snel terecht bij de jaren tachtig. In zijn spaarzame openhartige momenten, heeft de Nederlandse kolonel Hans Valk haarfijn uit de doeken gedaan dat juist het ideologisch onbepaalde karakter van Bouterse hem in zijn ogen tot de ideale couppleger maakte. Valk koesterde in 1980 het tamelijk naïeve idee  dat een burgerregering onder leiding van de door hem geselecteerde chirurg Henk Chin A Sen, in een snel tempo “orde op zaken” zou stellen binnen de door corruptie en patronage geplaagde Surinaamse overheid. Bouterse was in Valk’s ogen de ideale man om het leger in het gareel te houden. En zo geschiedde…

Wat Valk niet had voorzien, was dat de militairen zelf de verleidingen van de politieke macht niet konden weerstaan. Ook had Valk onderschat, dat mensen als Chin A Sen en Haakmat onvoldoende draagkracht hadden binnen de samenleving om hun hervormingskoers door te zetten. Zo kwam de politieke macht steeds meer in de handen van Bouterse, die na lang aarzelen in de loop van 1981 een radicaal-linkse, pro-Cubaanse koers begon te volgen. Helemaal consequent is Bouterse daarin nooit geweest. Zo zette hij in 1983 de Cubanen net zo makkelijk weer buiten de deur, toen de Braziliaanse regering en de Amerikanen hem het vuur aan de schenen legden.

Het beeld van de militair Bouterse zien we in zekere zin terug bij Bouterse de president. Aan de ene kant zien we een pragmaticus, die bereid is te luisteren. Dat was al in de jaren tachtig al zo, zelfs van enkele 8 december slachtoffers weten we dat zij Bouterse beschouwden als “de meest redelijke van het stel”. Aan de andere kant, weten we ook dat Bouterse om aan de macht te blijven soms bereid is een radicale koers te volgen en daarin meedogenloos kan zijn.

Huidige situatie dwingt tot keuze
De huidige, zeer moeilijke financiële situatie van de totaal uit zijn krachten gegroeide Surinaamse overheid, dwingt tot een heldere keuze. Tot nu toe heeft de president niet veel anders gedaan dan zijn eigen apparaat toevoegen aan de reeds bestaande, inefficiënte en kostbare structuren. Daarmee is het financiële plaatje van de overheid eerder verergerd dan verbeterd.

De president zal zijn kaarten op tafel moeten leggen. Wil hij een praktische hervormingskoers volgen met steun van het westen, dan zal hij ook bereid moeten zijn om het mes te zetten in het overheidsapparaat, iets dat hem zeker stemmen zal kosten. Wil hij liever de kool en de geit sparen, dan rest hem niet veel anders dan zich aansluiten bij het blok van radicaal-linkse landen en de financiële problemen op te lossen door de geldkraan open te zetten. Dat zal op termijn zeker leiden tot mega inflatie en veel Surinaamse spaarders van hun zuurverdiende geld beroven.

De president is misschien geen bevlogen ideoloog, maar hij is wel een intelligente politieke schaker, die zijn opties lang wikt en weegt. Zolang hij  zijn keuze niet bepaald heeft, blijft hij vatbaar voor willekeurige invloeden in zijn directe omgeving. Ook daarin schuilt een zeker gevaar.

Jan Gajentaan