De Internationale Anti-drugsdag, of the International Day against Drug Abuse and Illicit Trafficking, is sinds het jaar 1988 door de Verenigde Naties (VN) vastgesteld op 26 juni. Op deze dag wordt er elk jaar stil gestaan bij de negatieve gevolgen van drugsgebruik en de strijd tegen drugshandel.
Drugs en alcohol zijn stoffen die het normale functioneren van het centrale zenuwstelsel beïnvloeden. Zij veranderen de manier waarop de zenuwen en hersenen werken, zodat iemand zich door drugs en alcohol blij en actief kan voelen of de buitenwereld op een andere manier kan ervaren. Deze stoffen zorgen namelijk voor een verandering in de concentratie van verschillende neurotransmitters.
Neurotransmitters zijn stoffen die het mogelijk maken dat zenuwcellen met elkaar kunnen communiceren. Bepaalde neurotransmitters kunnen de activiteit van de bereikte zenuwcel stimuleren, terwijl andere neurotransmitters de activiteit van de bereikte zenuwcel juist kunnen remmen. De kans dat een persoon gaat misbruiken en verslaafd raakt is multi-factorieel bepaald, namelijk door genetische (erfelijke) factoren, de psychische factoren en de sociale factoren.
Indien de beschermende persoonlijke en sociaal-maatschappelijke factoren, zoals zelfcontrole, gezonde afweermechanismen, religieuze factoren, sociale steun en verbondenheid met gezin, familie en vrienden niet meer toereikend is, zal de persoon niet meer in staat zijn het leven en zijn algehele gezondheid in een goede balans te houden.
• Neurotransmitters en het centrale zenuwstelsel
De belangrijkste neurotransmitters die beïnvloed worden door alcohol en drugs zijn:
1] Dopamine:
Dopamine is betrokken bij de regulatie van de motoriek, het emotionele gedrag en in het bijzonder de motivatie en het gedrag dat bepaald wordt door beloning en straf. Het speelt een grote rol bij het ervaren van geluk, genot, blijdschap en welzijn.
2] Endorfines:
Endorfines worden geproduceerd tijdens lichamelijke inspanning, zoals sporten, opwinding, pijn, pittig eten, liefde, seks en orgasme. Het zorgt ook voor de vermindering van de perceptie van pijn.
3] Serotonine:
Serotonine heeft invloed op het geheugen, de stemming, ontspanning, zelfvertrouwen, slaap, emotie, seksuele activiteit en eetlust. Het speelt ook een rol bij de verwerking van pijnprikkels.
4] Gamma-aminoboterzuur (GABA):
GABA zorgt voor een demping van de activiteit van het centrale zenuwstelsel met als gevolg slaperigheid, verslechterde coördinatie, afgenomen concentratie en vergeetachtigheid.
5] Noradrenaline:
Noradrenaline heeft een sterk opwekkende werking. Over het algemeen voelen mensen met te weinig noradrenaline zich depressief en mensen met een teveel aan noradrenaline euforisch, gespannen, ongeduldig, angstig of opgewonden. Het speelt ook een belangrijke rol bij concentratie, alertheid, energie en waarneming van stress.
6] Acetylcholine:
Acetylcholine speelt een belangrijke rol in het centraal zenuwstelsel bij de activering van cognitieve processen, zoals aandacht, het leren, kortetermijngeheugen en opwinding.
7] Glutamaat:
Glutamaat heeft een stimulerende werking op de zenuwcellen en speelt een rol bij de cognitieve processen, zoals de stemming, het leren en het geheugen.
De hersendelen die bij alcohol- en drugsmisbruik sterk worden beïnvloed zijn:
1] het beloningscentrum:
Is dat deel van de hersenen waar blijdschap en plezier worden ervaren. De prettige gevoelens dienen te komen van de alledaagse natuurlijke beloners, zoals lekker eten, sporten, sociale activiteiten, seks etc. Het gebruik van alcohol en drugs zorgt voor een onnatuurlijke sterke prikkeling van dit deel van de hersenen. Vermeldenswaardig is dat het beloningscentrum vanwege genetische of erfelijke factoren minder goed functioneert en zodoende extra gevoelig is voor drugs en alcohol. Bij langdurig drugs-/alcoholgebruik gaat het beloningscentrum, ongeacht de aanwezigheid/afwezigheid van genetische of erfelijke factoren, uiteindelijk steeds minder goed functioneren.
2] het geheugen:
Het positieve gevoel na het gebruik van alcohol en drugs, en de situatie waarin het gebruik plaatsvond, worden door de middenhersenen in het geheugen opgeslagen en vormen sterke herinneringen. Deze herinnering, of de confrontatie met de situatie waarin het eerdere gebruik plaatsvond, kan later een zeer sterke trek of verlangen (craving) oproepen, waardoor de persoon steeds terugvalt in het gebruik.
3] de nieuwe hersenen (voorste deel van de hersenen):
Het nieuwe deel van de hersenen vormen het rationele deel van de hersenen en heeft tot taak om conflicten tussen verlangens en rationele overwegingen in goede banen te leiden. Bij langdurig en regelmatig gebruik van alcohol en drugs ontstaan veranderingen in de impulscontrole, waardoor de persoon niet instaat is om zich te remmen, waardoor de rationele overwegingen kunnen worden overschaduwd door de verlangens.
Het uiteindelijke gevolg hiervan is dat de hersenen na herhaald en langdurig gebruik van alcohol en drugs niet meer instaat zijn om op een efficiënte manier om te gaan met stress, confrontaties, acute verandering van omstandigheden en verlieservaringen.
• De gevolgen van alcohol- en drugsgebruik
De gevolgen van alcohol- en drugsgebruik kunnen we onderverdelen in drie verschillende groepen:
1] de lichamelijke gevolgen:
Beschadiging van de longen met de ontwikkeling van verschillende longziektes en long-keelkanker bij het roken van tabak, marihuana en cocaïne. Maagontsteking, leverontsteking, alvleesklierontsteking, leverkanker en hartziekten bij het gebruik van alcohol. Bloeddrukstijging, overbelasting van het hart, hartritmestoornissen, hersenbloeding bij het gebruik van stimulerende middelen. Ongelukken en seksueel overdraagbare aandoeningen als gevolg van risicogedrag.
2] sociaal-maatschappelijke gevolgen:
Financiële problemen, verwaarlozing van gezin en belangrijke sociale verplichtingen, huiselijk geweld, problemen met werk of opleiding als de persoon nog op school zit. Als gevolg van agressief gedrag, bedreigingen, mishandelingen en diefstal komt de persoon in aanraking met de politie met aanhoudingen. In ernstige gevallen raakt de persoon dak- en thuisloos.
3] de psychische gevolgen:
Door de negatieve invloeden in de hersenen ontstaan slaapproblemen, angst en depressie. Vanwege emotie- en agressieregulatieproblematiek komt de persoon steeds in conflict met de omgeving en gezinsleden. Bestaande problemen worden niet op een efficiënte wijze opgelost waardoor problemen en frustraties blijven accumuleren. Het zelfbeeld en zelfvertrouwen gaan progressief achteruit. Daarnaast raken bestaande psychische stoornissen verder ontregeld met een hoog risico op suïcidaal gedrag.
Een ernstige verslaving treedt op met tolerantie, craving, onthoudingsverschijnselen en persoonlijkheidsveranderingen. De persoon kan psychotisch decompenseren met zeer ernstige gevolgen. Het bestaan van bepaalde psychische stoornissen en een lage intelligentie geven een grote kans op misbruik van alcohol en drugs en de ontwikkeling van een verslaving. En bij langdurig en overmatig gebruik van alcohol en drugs ontwikkelen mensen psychische stoornissen, zoals angst, depressie en psychose.
De werking op de verschillende neurotransmitters kunnen heftige invloeden hebben op de cognitieve functies, met name oordeel en besluitvorming. In complexe en stressvolle situaties vindt de informatieverwerking niet normaal plaats en is de aandacht beperkt tot alleen de meest opvallende signalen. Hierdoor is de persoon geneigd om geen rekening te houden met de toekomst of de gevolgen van zijn acties en handelen.
Alcohol en drugs hebben eveneens een effect op de slaap. De verstoring van gezonde slaappatronen met dromen bij alcoholmisbruik resulteren in slaperigheid overdag, angst, prikkelbaarheid en agitatie. Marihuana heeft verschillende invloeden op het slaappatroon, met een verstoring van de slaap en slaperigheid, angst, prikkelbaarheid, onrust en uiteindelijk vermoeidheid overdag. De stimulerende middelen, zoals cocaïne, xtc, amfetaminen geven depressieve gevoelens, angstgevoelens, rusteloosheid, prikkelbaarheid en slaapstoornissen.
• Relatie alcohol- en drugsmisbruik en suïcide
Uit onderzoek is eveneens gebleken dat er een relatie bestaat tussen alcohol- en drugsmisbuik en suïcide. Suïcide of zelfmoord is een van de belangrijkste doodsoorzaken bij mensen die stoornissen hebben in het gebruik van alcohol en drugs. Vergeleken met de algemene bevolking hebben mensen die worden behandeld voor alcoholmisbruik of -afhankelijkheid ongeveer een tien keer groter risico op zelfmoord. Uit onderzoek blijkt eveneens dat er sprake is van misbruik van alcohol in ongeveer 30 tot 40 procent van de zelfmoordgevallen en zelfmoordpogingen.
Factoren die geassocieerd kunnen zijn met een verhoogd risico op zelfmoord zijn onder andere:
(1) een eerdere zelfmoordpoging; (2) zelfmoordgedachten (d.w.z. gedachten over zelfmoord); (3) tegelijkertijd aanwezig zijn van lichamelijke of geestelijke gezondheidsproblemen; (4) middelenmisbruik; (5) familiegeschiedenis van zelfmoord, middelenmisbruik of psychische stoornissen; (6) individuele verschillen in hersenchemie; (7) gebruik van bepaalde medicijnen; (8) traumatische of stressvolle ervaringen, zoals mishandeling, huiselijk geweld of financiële problemen; (9) gemakkelijke toegang tot de middelen om zelfmoord te plegen; en (10) blootstelling aan suïcidaal gedrag bij anderen, hetzij direct of indirect via culturele of religieuze overtuigingen.
De afgelopen jaren zijn we vaker opgeschrikt door ernstige traumatische gebeurtenissen in de samenleving van moord, poging tot moord en zelfmoord. Bij een significant groot deel van de incidenten blijken er sterke aanwijzingen voor het gebruik van alcohol en/of drugs. Vaak wordt het accent niet voldoende gelegd op middelenmisbruik of verslaving, al dan niet vanwege het feit dat de maatschappij rekening houdt met het leed van de nabestaanden.
Concluderend, kan er worden gesteld dat het van groot belang is dat de samenleving bewust wordt gemaakt van de ernstige schadelijke risico’s van alcohol en drugsgebruik, welke een sluipend en negatief patroon vertoont en invloed kan hebben op het algehele maatschappelijke welzijn.
Auteur
drs. R. Nanda
Psychiater, Cluster Verslavingszorg PCS
Bron:
– R. Kerssemakers, R. van Meerten, E. Noorlander en H. Vervaeke. Drugs en Alcohol, gebruik,
misbruik en verslaving.
– https://www.samhsa.gov/ (SAMSHA, Substance Abuse and Mental Health Services
Adminstration).
(GFC)